Postanowienie z dnia 9 września 2010 roku, sygn. akt II Ca 293/10
Stosownie do treści art.383 k.p.c. w postępowaniu apelacyjnym dopuszczalne jest rozszerzenie żądania o świadczenia za dalsze okresy. Przepis dotyczy wprawdzie żądania pozwu wniesionego w trybie procesowym, ale z mocy art. 13par.2 k.p.c. jego odpowiednie stosowanie w postępowaniu nieprocesowym musi prowadzić do przyzwolenia każdemu uczestnikowi na rozszerzenie jego żądania i to nawet niezależnie od tego czy wniósł on apelację. Pogląd taki zaaprobować należy z uwagi na kategoryczne brzmienie art. 618 k.p.c., stosowanego w sprawach o podział majątku wspólnego na skutek odesłania zawartego w przepisach art. 567par.3 i 688 k.p.c. Stosownie zaś do treści art. 618 k.p.c. par.3 po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może już dochodzić roszczeń określonych w paragrafie pierwszym tego przepisu, wynikających z posiadania rzeczy, w tym więc roszczeń z tytułu poczynionych nakładów czy wydatków na rzecz wspólną.
POSTANOWIENIE SĄDU OKRĘGOWEGO
W BIAŁYMSTOKU
z dnia 9 września 2010 roku, sygn. akt II Ca 293/10
|
Przewodniczący: |
SSO Beata Wojtasiak |
|
Sędziowie: |
SSO Renata Tabor SSO Mirosław Trzaska |
Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy po rozpoznaniu w dniu 3 września 2010 r. w Białymstoku na rozprawie sprawy z wniosku Andre M. z udziałem Haliny Z. o podział majątku wspólnego na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 19 stycznia 2010 r. sygn. akt II Ns 3138/08
postanawia:
- sprostować w komparycji oraz w pkt I, IV, V i VIII zaskarżonego postanowienia imię wnioskodawcy w ten sposób, że w miejsce imienia Jarosław, użytego w odpowiednich przypadkach wpisać imię Andre ;
- zmienić zaskarżone postanowienie o tyle, że:
- kwotę z punktu II podwyższyć do 27.122, 84 (dwadzieścia siedem tysięcy sto dwadzieścia dwa 84/100) zł.,
- kwotę z punku III podwyższyć do 7980 (siedem tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt) zł.,
- kwotę z punku V obniżyć do 138962,16 (sto trzydzieści osiem dziewięćset sześćdziesiąt dwa 16/100), przy czym kwotę drugiej raty opisanej w tym punkcie obniżyć do 58962,16 (pięćdziesiąt osiem tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt dwa 16/100) zł.;
III. oddalić apelację wnioskodawcy;
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Białymstoku ustalił, że w skład majątku wspólnego Jarosława M. i Haliny Z. wchodzą: lokal mieszkalny oznaczony numerem 23 o pow. 60,60 m2 wraz z przynależną piwnicą położony w budynku wielomieszkaniowym numer 12 przy ulicy M. w Białymstoku wraz z udziałem 6060/350265 części w działce oznaczonej numerem 806 o pow. 2.916m2, a której usytuowany jest budynek wielomieszkaniowy i w prawie własności wspólnych części budynku i urządzeń służących do wspólnego użytku ogółu właścicieli lokali o wartości 278.599złotych oraz garaż oznaczony numerem 23 o pow.24,40 m2 położony w kompleksie garaży w budynku wielomieszkaniowym numer 12 przy ulicy M. wraz z udziałem 2440/3 50265 części w wyżej opisanej działce - o wartości 29.336 złotych . Sad ustalił nadto, że Halina Z. poniosła nakład z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 26.065,32 złotych oraz, że uzyskała z tytułu pobranych pożytków kwotę 7.180 złotych. Sąd i instancji dokonał podziału majątku wspólnego Jarosława M. i Haliny w ten sposób, że przyznał go na własność Halinie Z. i zasądził tytułem spłaty od Haliny Z. na rzecz Jarosława M. kwotę 139.619,68 złotych płatną w 2 ratach : I rata w wysokości 80.000 złotych płatna w terminie 2 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia zaś 2 rata w wysokości 59.619,68 złotych płatna w terminie 9 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności każdej z rat . Sąd orzekł też o kosztach postępowania.
Następnie postanowieniem z dnia 18 maja 2010 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku uzupełnił w/w orzeczenie w ten sposób, że nakazał wnioskodawcy wydanie Halinie Z. lokalu mieszkalnego i garażu szczegółowo opisanego w pkt I postanowienia w terminie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.
Na podstawie zgromadzone w sprawie materiału dowodowego Sąd Rejonowy ustalił, żezainteresowani zawarli związek małżeński 24 kwietnia 1971 r. Małżeństwo zostało rozwiązane wyrokiem Sądu Powszechnego Okręgu N. H., Stanu C. z dnia 15 kwietnia 2003 r., sygn.. akt NNHFA03472680S uznanym za skuteczny na obszarze Polski postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 listopada 2005 r. sygn. akt VII Co 215/05. Wspólność ustawowa małżeńska ustała z dniem 15 kwietnia 2003 r.
Sąd I- szej instancji wskazał, że skład majątku wspólnego nie był sporny. Strony przyznały, iż w jego skład wchodzi lokal mieszkalny oznaczony numerem 23 o powierzchni 60,6 m2 znajdujący się w budynku wielomieszkaniowym nr 12 położonym w Białymstoku przy ul. M. wraz z udziałem 38507/957200 części we wspólnych częściach budynku oraz w działce oznaczonej numerem geodezyjnym 806 o powierzchni 2.916 m2 oraz garaż oznaczony numerem 23 znajdujący się w budynku wielomieszkaniowym nr 12 z udziałem 6060/350265 części w w/w działce (akt notarialny Rep. A Nr 7857/95 z dnia 25.07.1995 r.), dla których IX Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Białymstoku prowadzi księgi wieczyste (…). Wartość tych składników majątkowych Sąd ustalił na podstawie niekwestionowanej opinii biegłego A. na kwoty 278.599,00 złotych i 29.336 złotych..
W oparciu o analizę dokumentacji Spółdzielni Mieszkaniowej „Pionier” w K. Sąd Rejonowy ustalił, iż wcześniej tj. 30 września 1974 r. Jarosław i Halina małżonkowie M. otrzymali przydział na lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr 5 przy ul. Moniuszki 11 znajdującego się w zasobach tej spółdzielni. Wstępne porozumienie w sprawie przydziału przedmiotowego lokalu zostało zawarte z uczestniczką postępowania w dniu 10.07.1971 r., a zatem jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Uczestniczka postępowania była członkiem Spółdzielni Mieszkaniowej „Pionier” w K. od 29 czerwca 1971 r. W deklaracji wykazała posiadanie książeczki mieszkaniowej założonej 2 marca 1971 r., wysokość środków zgromadzonych na książeczce wynosiła 21.000,00 złotych, a która została w całości przeznaczona na wkład mieszkaniowy. Na skutek starań małżonków M. o zamianę zajmowanego lokalu przy ul. Moniuszki na mieszkanie o zwiększonym metrażu, w dniu 2 czerwca 1987 r., również na warunkach spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, otrzymali oni przydział na mieszkanie w budynku przy ul. K. W. 3A nr 10. Przekształcenie zaś spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu przy ul. K. W. 3A nr 10 na własnościowe prawo do lokalu nastąpiło w dniu 11.12.1989 r. Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu zostało zbyte w roku 1994.
Sąd odnosząc się zgłoszonego przez uczestniczkę żądania rozliczenia nakładu poczynionego przez nią z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci środków zgromadzonych na książeczce mieszkaniowej, wskazał, iż strony były zgodne co do jego istnienia, przy czym sporna była jego wysokość. Uczestniczka postępowania twierdziła bowiem, iż cała kwota zgromadzona na książeczce pochodziła wyłącznie ze środków przekazanych jej przez rodziców, zaś uczestnik postępowania podnosił, iż część kwoty zgromadzonej na książeczce tj. 10.000,00 złotych stanowiły środku przekazane małżonkom przez jego rodziców z poleceniem jej wpłacenia na książeczkę. Sąd jednak uznał, iż twierdzenia wnioskodawcy o wpłacie środków pieniężnych od rodziców na poczet wkładu innych niż środki zgromadzone przez uczestniczkę na książeczce mieszkaniowej nie znalazły potwierdzenia w dokumentacji Spółdzielni i okoliczność ta nie została udowodniona w toku postępowania. Wobec braku dowodów przeciwnych Sąd doszedł do przekonania, iż środki zgromadzone na przedmiotowej książeczce w całości pochodziły od uczestniczki postępowania i w całości pokryły wymagany wkład mieszkaniowy.
W celu ustalenia wartości nakładów poczynionych przez uczestniczkę postępowania z jej majątku osobistego na majątek wspólny Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości Haliny K. ,zlecając poczynienie ustaleń i wyliczeń dotyczących wysokości wkładu mieszkaniowego związanego z uzyskaniem lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu przy ul. Moniuszki 11/5 w K. w 1974, likwidacją książeczki mieszkaniowej, kosztów zamiany lokalu przy ul. Moniuszki 11/5 na lokal przy ul. K. W. 3A/10 oraz dopłatami z tym związanymi, a nadto procesu przekształcenia lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu na własnościowe. W konsekwencji nakład uczestniczki wyliczony został na kwotę 16.228 złotych.
Przechodząc do sposobu podziału Sąd I- szej instancji miał przede wszystkim na uwadze zgodne stanowiska samych zainteresowanych. Uczestniczka postępowania bowiem wnioskowała o przyznanie majątku na jej rzecz, wnioskodawca natomiast od początku postępowania zainteresowany był wyłącznie otrzymaniem środków pieniężnych.
Przyznając składniki majątku wspólnego w naturze uczestniczce postępowania, Sąd mając na uwadze fakt, iż wnioskodawca dysponuje kluczami do pomieszczeń stanowiących majątek wspólny i przyjeżdża do mieszkania oraz deklaruje chęć korzystania z mieszkania do czasu uzyskania spłaty Sąd, stosownie do art. 567§ 3 kpc w zw. z art. 688 kpc w zw. z art. 624 kpc postanowieniem uzupełniającym zobowiązał wnioskodawcę do wydania Halinie Zambrzyckiej lokalu mieszkalnego i garażu objętego podziałem w terminie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.
Ustalając wysokość należnej wnioskodawcy spłaty Sąd zważył, iż wartość majątku przyznanego uczestniczce równała się kwocie 307.935 złotych. Stosownie do udziałów, przy uwzględnieniu nakładu uczestniczki w kwocie 16.228 złotych, Sąd wyliczył, iż spłata wnioskodawcy wynosić winna 145.853,50 zł.
Jednakże przy ustaleniu wysokości spłaty Sąd uwzględnił także wniosek uczestniczki o rozliczenie kosztów poniesionych przez nią w związku z utrzymaniem mieszkania oraz żądanie wnioskodawcy rozliczenia pobranych pożytków tj. czynszu za garaż. Sąd wziął tu pod uwagę aktualne na dzień 15.XI.2009 r. rozliczenie kosztów poniesionych przez uczestniczkę w związku z opłatą czynszu, z którego wynikało, iż w okresie od kwietnia 2003 r. do 15.XI.2009 r. poniosła ona kwotę 19.647,64 złotych.
Pominięcie żądania rozliczenia opłat za energię elektryczną i gaz uiszczonych przez uczestniczkę Sąd uzasadnił tym, że wnioskodawca przez cały okres objęty rozliczeniem przebywał za granicą, stąd też w sposób oczywisty nie mógł się przyczynić do ich powstania.
Jednocześnie na podstawie zaświadczenia Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. M. Sąd ustalił, że dochód, jaki uczestniczka postępowania uzyskała w tym okresie z tytułu wynajmu garażu wyniósł 7.180 złotych.
Dokonując ostatecznego rozliczenia Sąd nadmienił, iż równe udziały w majątku wspólnym oznaczają także, że zainteresowani w równym stopniu uczestniczą w ciężarach i pożytkach z nim związanych. Stąd też wnioskodawca winien jest zwrócić uczestniczce połowę kwoty uiszczonej tytułem czynszu tj. 9.823,82 złotych (1/2 z 19.647,64 złotych), zaś uczestniczka postępowania winna zwrócić wnioskodawcy połowę kwoty uzyskanej z tytułu wynajmu garażu tj. 3.590 złotych (1/2 z 7180 złotych) . Po zbilansowaniu powyższych kwot Sąd stwierdził, że wnioskodawcy pozostaje do spłaty na rzecz uczestniczki postępowania kwota 6.233,82 złotych (9.823,82 -3590). O tę właśnie kwotę Sąd pomniejszył należną wnioskodawcy spłatę udziału, która ostatecznie wyniosła 139.619,68 złotych. .
Z uwagi na wysokość spłaty, Sąd uznał za stosowne rozłożenie jej na 2 raty. Termin spłaty pierwszej raty w wysokości 80.000 złotych ustalono na 2 miesiące od dnia uprawomocnienia się postanowienia, natomiast drugiej raty w wysokości 59.619,68 złotych — na 9 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia, uznając powyższe terminy za wystarczające dla zgromadzenia przez uczestniczkę postępowania odpowiedniej ilości środków pieniężnych i spełnienia ciążącego na niej obowiązku.
Apelację od tego postanowienia wywiódł wnioskodawca, zaskarżając je w punkcie IV i domagając się zmiany poprzez „zasądzenie podziału majątku wspólnego dopiero z chwilą przekazania na rzecz wnioskodawcy pełnej kwoty spłaty tj. 140119,68 złotych”.
Skarżący zarzucał, że Sąd nie uwzględnił należycie jego interesu, a szczególności faktu, że uczestniczka może sprzedać nieruchomość i uzyskane środki przetransferować do USA, gdzie przebywa. Zdaniem skarżącego stan taki czyniłby koniecznym „dokonanie podziału majątku wspólnego dopiero po spłacie II raty”.
SĄD OKRĘGOWY USTALIŁ I ZWAŻYŁ, CO NASTEPUJE:
Apelacja wnioskodawcy była nieuzasadniona, zaś zmiana zaskarżonego orzeczenia wynikała tylko z faktu zgłoszenia przez uczestniczkę w postępowaniu odwoławczym żądania rozliczenia zwrotu wydatków poniesionych przez nią z majątku osobistego na majątek wspólny w dalszym okresie, po wydaniu orzeczenia przez Sąd I instancji.
Sąd Okręgowy aprobuje i uznaje za własne ustalenia Sądu Rejonowego co do składu majątku wspólnego stron, zakresu nakładów poniesionych przez wnioskodawczynię na ten majątek i dokonanych przez nią wydatków na utrzymanie substancji tego majątku (czynszu) jak i osiągniętych przez nią pożytków z tytułu najmu garażu. Nie może też budzić wątpliwości sposób podziału, jeśli zważyć, ze wynikał on ze zgodnego w zasadzie w tej mierze stanowiska stron.
Wydaje się, ze także wnioskodawca – jakkolwiek zaskarżył punkt IV postanowienia, a więc rozstrzygnięcie o sposobie podziału – nie kwestionuje bynajmniej tego, że przedmiot działu winien przypaść uczestniczce postępowania i nie domaga się przyznania mu tego przedmiotu.
Nie jest przy tym możliwe, jak chce tego skarżący „dokonanie podziału majątku wspólnego dopiero po spłacie II raty”, gdyż samego orzeczenia o podziale nie można tak powiązać ze spłatą obciążającą uczestniczkę. Wskazać przy tym należy, że wynikające z orzeczenia działowego obowiązki stron nigdy nie są też powiązane w ten sposób, ze dopiero wykonanie obowiązku przez jedną stronę uzasadnia wykonanie obowiązku nałożonego na drugą stronę. Obowiązki te podlegają bowiem osobnemu przymusowemu wykonaniu w postępowaniu egzekucyjnym, o ile nie zostaną wykonane dobrowolnie. Z tej przyczyny nie ma znaczenia argument skarżącego o rzekomym zamiarze uczestniczki co do niedokonania zasądzonej spłaty. Ten problem należy do sfery postępowania egzekucyjnego.
Kwestionując zasadność rozstrzygnięcia o podziale wnioskodawca spowodował, że rozstrzygnięcie to nie mogło uprawomocnić się w częściach integralnie z podziałem związanych, w tym w części obejmującej spłatę, wyliczoną przez Sąd Rejonowy z uwzględnieniem nakładów poniesionych przez uczestniczkę postępowania z majątku osobistego na majątek wspólny i pobranych przez nią pożytków z majątku wspólnego. Stan taki z kolei umożliwił uczestniczce zgłoszenie roszczenia z tytułu wydatków wyłożonych na utrzymania mieszkania za dalszy okres, który nastąpił po wydaniu orzeczenia przez Sąd Rejonowy.
Takie żądanie uczestniczki miało oparcie zarówno w przepisach prawa materialnego jak i procesowego, chociaż własnej apelacji ona nie złożyła i chociaż finalnie uwzględnienie tego żądania doprowadziło do obniżenia spłaty należnej od niej na rzecz wnioskodawcy, co mogłoby sugerować wydanie orzeczenia na jego niekorzyść.
Stosownie jednak do treści art.383 k.p.c. w postępowaniu apelacyjnym dopuszczalne jest rozszerzenie żądania o świadczenia za dalsze okresy. Przepis dotyczy wprawdzie żądania pozwu wniesionego w trybie procesowym, ale z mocy art. 13par.2 k.p.c. jego odpowiednie stosowanie w postępowaniu nieprocesowym musi prowadzić do przyzwolenia każdemu uczestnikowi na rozszerzenie jego żądania i to nawet niezależnie od tego czy wniósł on apelację.
Pogląd taki zaaprobować należy z uwagi na kategoryczne brzmienie art. 618 k.p.c., stosowanego w sprawach o podział majątku wspólnego na skutek odesłania zawartego w przepisach art. 567par.3 i 688 k.p.c. Stosownie zaś do treści art. 618 k.p.c. par.3 po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może już dochodzić roszczeń określonych w paragrafie pierwszym tego przepisu, wynikających z posiadania rzeczy, w tym więc roszczeń z tytułu poczynionych nakładów czy wydatków na rzecz wspólną. W warunkach niniejszej sprawy oznacza to, że uczestniczka, która takiego żądania nie zgłosiłaby w postępowaniu apelacyjnym, bezpowrotnie by je utraciła, czego zaakceptować nie można. Pogląd o dopuszczalności zgłoszenia żądania tego rodzaju w postępowaniu apelacyjnym – pod warunkiem wszakże zgłoszenia żądania za wcześniejsze okresy przed Sądem I instancji – został wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale Izby Cywilnej z 27.06.1969, III CZP 34/69 (OSP z 1970 nr.3 poz. 94 – z aprobującą glosą B. Dobrzańskiego). Sąd ten wskazał, że skoro ustawa z jednej strony nakazuje załatwienie w postępowaniu o zniesienie współwłasności i o dział spadku wszystkich spraw jakie wynikły w związku z istnieniem węzła współwłasności oraz skoro z drugiej strony z zasad ogólnych wynika, że odmowa ochrony materialnych praw cywilnych nie jest nawet w najmniejszym stopniu dopuszczana , to z tych założeń należy wyciągnąć wniosek, że ustawodawca zezwala na dochodzenie roszczeń, o których mowa, nawet z naruszeniem zakazu reformationis in peius określonego w przepisie art. 384 k.p.c. Ze względu na wspomniany przepis art. 567par.3 pogląd ten należy uznać za miarodajny także dla rozliczeń pomiędzy małżonkami w sprawie o podział majątku wspólnego, wynikających z posiadania rzeczy wspólnej (por. też komentarz do przepisu art. 567 k.p.c. w opracowaniu „Rozwód i separacja” pod red. Jacka Ignaczewskiego, Wyd. C.H. Beck 2010).
Tak więc w niniejszej sprawie żądanie uczestniczki, która domagała się rozliczenia wydatków poniesionych przez nią na utrzymanie mieszkania w dalszym okresie, po wydaniu orzeczenia przez Sąd I instancji należało uznać co do zasady za usprawiedliwione i rozpoznać je pomimo wniesienia apelacji nie przez nią a przez wnioskodawcę.
Dla porządku wskazać należy, że opłacanie czynszu za mieszkanie w okresie po ustaniu wspólności jest w istocie spłacaniem długu (nie nakładem), a materialnoprawną podstawę rozliczenia stanowią przepisy o współwłasności tj. art.207 k.c. – por. w tej mierze orz. SN z 17.10.2003 r., IV CK 282/02. Takie długi spłacone przez jednego z małżonków po ustaniu wspólności, a nie zgłoszone w sprawie o podział majątku podlegają prekluzji (tak SN w orz.: z 8.09.1964r., I CR 428/64, OSNCP 1965/7-8/123 i z 9.09.1976, III CRN 83/76, OSPNC 1977 poz.157).
Kierując się tymi względami Sąd Okręgowy dokonał rozliczenia za okres od 1.01.2010r. do 31.08.2010r., przyjmując – na podstawie dokumentów przedłożonych przez uczestniczkę na rozprawie apelacyjnej – że w tym okresie uiściła ona czynsz w wysokości 2115,03zł oraz że osiągnęła pożytki z tytułu wynajmu garażu w kwocie 800 złotych. Na skutek tego podwyższeniu uległa kwota z pkt II zaskarżonego orzeczenia o 1057,52 zł. (1/2 z 2115,03zł)- do 27.122,84 zł. oraz kwota pożytków z pkt. III o 800 zł.- do 7980 złotych.
Zważywszy, że wnioskodawca winien zwrócić uczestniczce połowę uiszczonego przez nią czynszu, tj. 1057,52 zł. , zaś od uczestniczki winien otrzymać połowę osiągniętych pożytków z tytułu wynajmu garażu tj. 400 złotych, to różnica po zbilansowaniu wynosi 657,52 złote i w takim też zakresie pomniejszeniu ulega splata należna od uczestniczki i jej druga rata. W konsekwencji spłatę należało określić na kwotę 138962,16 zł. I tak też zostało skorygowane orzeczenie Sądu I instancji w jego punkcie III.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 par.1 k.p.c. w zw.z art. 13par.2 k.p.c.
Nadto – wobec faktu, że z dniem 8.12.2009 r. stała się ostateczna decyzja administracyjna, mocą której zmienione zostało imię wnioskodawcy na Andre (k.263 i 293) – Sąd Okręgowy dokonał stosownego sprostowania w zaskarżonym orzeczeniu w trybie art. 350 k.p.c..