Wyrok z dnia 24 września 2009 roku, sygn. akt II Ca 553/09

Odpowiedzialność gminy za szkodę wynikłą z zajmowania lokalu bez tytułu prawnego przez osobę uprawnioną z mocy wyroku sądu do lokalu socjalnego jest odpowiedzialnością in solidum i jako taka nie ma cech odpowiedzialności subsydiarnej w stosunku do obowiązku tej osoby wynikającego z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2005 r., nr 31, poz. 266).

Przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów nakładają na gminę obowiązek zapewnienia lokali socjalnych, wobec czego zaniechanie wykonania tego obowiązku wyczerpuje przesłankę niezgodnego z prawem zaniechania, bez względu na przyczyny (art.417 kc). Obiektywne przeszkody (brak środków w budżecie) uniemożliwiające pozwanej Gminie dostarczenie lokali socjalnych wszystkim uprawnionym, nie niweczą odpowiedzialności odszkodowawczej Gminy.

WYROK SĄDU OKRĘGOWEGO W BIAŁYMSTOKU

z dnia 24 września 2009 r. Sygn. akt II Ca 553/09

Sąd Okręgowy w Białymstoku po rozpoznaniu w dniu 24 września 2009 r. w Białymstoku na rozprawie sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej „R. K.” w B. przeciwko Gminie B. o zapłatę na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 14 kwietnia 2009 r. sygn. akt I C 217/09

1. oddala apelację,
2. zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 300 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

 Powódka Spółdzielnia Mieszkaniowa w B. wnosiła o zasądzenie od pozwanej G.B. kwoty 2.217,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Pozwana Gmina B. wnosiła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2009 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.218,48 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 13 lutego 2009 roku do dnia zapłaty, przy czym zastrzegł, że orzeczony obowiązek zapłaty wymienionej kwoty pozostaje w takim związku z obowiązkiem Z. K. wynikającym z nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 8 stycznia 2008 r. w sprawie I Nc 7/08, że spełnienie świadczenia w jakiejś części przez Z.K. zwalnia w tej części z obowiązku pozwaną oraz orzekł o kosztach procesu.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego Spółdzielnia Mieszkaniowa w B. jest właścicielką lokalu nr 38 przy ul. S. 4 w Białymstoku, który zajmuje Z. K. Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 04.10.2000r. w sprawie IC 927/00 z powództwa tej spółdzielni nakazano Z. K., aby opróżnił i wydał zajmowany lokal i orzeczono, iż przysługuje mu uprawnienie do lokalu socjalnego. Z. K. nadal zamieszkuje w lokalu i nie uiszcza należnych powódce opłat z tytułu bezumownego korzystania z mieszkania.

Sąd I instancji opierając się o art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów wskazał, iż powódka wykazała szkodę oraz fakt, iż jest ona wynikiem zachowania Gminy. W świetle art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów i art. 36 w zw. z art. 4 i 5 obowiązującej uprzednio ustawy z dnia 02.07.1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych działanie pozwanej, która nie zapewniła Z. K. lokalu socjalnego, jest niezgodne z prawem. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów  na gminach spoczywa obowiązek zapewnienia  lokali socjalnych.  W myśl art. 14 ust. 6 ustawy to gmina, a nie właściciel lokalu, z którego wyeksmitowano osobę, której przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego, jest zobowiązany do złożenia oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego i do zawarcia takiej umowy. Osobą zobowiązaną w pierwszej kolejności do zapłaty za lokal zajmowany bez tytułu prawnego jest wyeksmitowany (art. 18 ust. 1 i 3 ustawy). Za szkodę wynikłą z tytułu zajmowania lokalu bez tytułu prawnego przez osobę uprawnioną z mocy wyroku do lokalu socjalnego, gmina ponosi jednakże razem z tą osobą odpowiedzialność in solidum,

Apelację od powyższego wyroku złożyła pozwana zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1/      naruszenie prawa materialnego, tj. przepisów  art. 417 § 1 kc, art. 361 § 1 kc w zw. z art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21.06.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego przez niewłaściwe ich zastosowanie i nieprawidłową wykładnię i przyjęcie, że Gmina B. ponosi odpowiedzialność za szkodę doznaną przez powoda w związku z nie uiszczeniem przez Z. K. odszkodowania w wysokości 2.218,48 zł, do płacenia którego jest on zobowiązany, za zajmowanie lokalu mieszkalnego stanowiącego własność powoda,

    2/  naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc polegające na braku wszechstronnego rozważenia całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, co skutkowało dowolnym ustaleniem, iż w sprawie nie zaistniały okoliczności wyłączające odpowiedzialność odszkodowawczą gminy B. uwarunkowaną przesłankami z art. 417 kc w zakresie dochodzenia przez powoda roszczenia obejmującego żądanie kwoty 2.218,48 zł.

Wskazując na powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania za obie instancje.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie pozwala na stwierdzenie, iż przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia Sąd I instancji nie dopuścił się uchybień zarzucanych w apelacji. Sąd Rejonowy poczynił w przedmiotowej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne i prawne, które Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Nie ulega wątpliwości, iż osoby uprawnione do lokalu socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, są obowiązane uiszczać właścicielowi, co miesiąc odszkodowanie z tego tytułu, co wynika z treści art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2005 r., nr 31, poz. 266 j.t.; dalej jako ustawa). Obowiązek ten pozostaje jednakże niezależny od odpowiedzialności odszkodowawczej gminy za szkodę powstałą w związku z niedostarczeniem lokalu socjalnego osobie uprawnionej, którą to odpowiedzialność reguluje art. 18 ust. 5 powołanej ustawy, dodany z mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 2007 roku.

Charakter odpowiedzialności gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego osobie uprawnionej z mocy wyroku eksmisyjnego nie budzi obecnie wątpliwości. Jest to odpowiedzialność deliktowa oparta na art. 417 § 1 kc, przy czym w orzecznictwie Sądu Najwyższego wydanym na tle obecnie obowiązującego stanu prawnego wskazuje się, iż odpowiedzialność gminy za szkodę wynikłą z zajmowania lokalu bez tytułu prawnego przez osobę uprawnioną z mocy wyroku do lokalu socjalnego jest odpowiedzialnością in solidum i jako taka nie ma cech odpowiedzialności subsydiarnej w stosunku do obowiązku tej osoby wynikającego z art. 18 ust. 1 i 3 cytowanej ustawy (Zob. wyrok SN z dnia 19.06.2008 r., V CSK 31/08, OSNC-ZD 2009/1/16; uchwała SN z dnia 07.12.2007 r., III CZP 1221/07, OSNC 2008/12/137). Odpowiedzialność gminy jest, zatem samoistna i niezależna od odpowiedzialności byłego lokatora. Za trafnością tego stanowiska przemawia zarówno literalna wykładnia art. 417 § 1 kc oraz art. 18 ust. 1, 3 i 5 ustawy, jak też wykładnia funkcjonalna wskazanych przepisów. Przepis art. 18 ust. 1 i 3 ustawy nie wiąże w żaden sposób określonego w nich obowiązku z odpowiedzialnością odszkodowawczą gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego. Również art. 417 § 1 kc, z uwagi na ogólny charakter, nie przewiduje konieczności przeprowadzenia uprzedniej bezskutecznej egzekucji należności z tytułu zajmowania lokalu mieszkalnego bez tytułu prawnego. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku z dnia 19 czerwca 2008 roku, odpowiedzialność gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego, oparta na art. 417 § 1 kc, leży w interesie właścicieli lokali. Uznanie odpowiedzialności odszkodowawczej gminy za subsydiarną w stosunku do obowiązku wynikającego z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy stanowiłoby w istocie pozbawienie interesów właścicieli lokali ochrony prawnej, gdyż szanse na wyegzekwowanie należności od byłego lokatora są z zasady nikłe. Z tych względów okoliczność uprzedniego bezskutecznego dochodzenia od byłego lokatora należności za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego jest prawnie obojętna dla odpowiedzialności odszkodowawczej gminy z art. 18 ust. 5 ustawy.

W świetle powyższego przekonanie skarżącej, iż Sąd I instancji uwzględniając powództwo obciążył pozwaną Gminę cudzym długiem.

Do przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 417 § 1 kc należy szkoda wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej oraz adekwatny związek przyczynowy między tym działaniem lub zaniechaniem a szkodą. „Niezgodność z prawem” w świetle art. 417 § 1 kc musi być rozumiana ściśle, tj. jako sprzeczność wyłącznie z przepisami prawa. Pojęcie zaniechania dotyczy zaś tych sytuacji, w których obowiązek określonego działania jest skonkretyzowany w przepisie prawa i można ustalić, na czym konkretnie miałoby polegać zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej, aby do szkody nie doszło.

Wbrew stanowisku skarżącej powódka wykazała, że poniosła szkodę, a szkoda ta pozostaje w normalnym związku przyczynowym z niezgodnym z prawem zaniechaniem pozwanej Gminy. W myśl art. 14 ust. 1 zdanie drugie ustawy o ochronie praw lokatorów obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego byłemu lokatorowi Z. K. spoczywa na Gminie B. Wyrok eksmisyjny w sprawie o sygn. akt IC 927/00 Sądu Rejonowego w Białymstoku wydany między innymi przeciwko Z. K., przyznający mu prawo do lokalu socjalnego, zapadł w dniu 4 października 2000 roku, a zatem prawie dziewięć lat temu. W tym okresie pozwana Gmina, mimo kilkukrotnych wezwań powódki, nie zapewniła Z. K. lokalu socjalnego. Niedostarczenie przez gminę lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego na podstawie wyroku eksmisyjnego jest, zatem niezgodnym z prawem zaniechaniem, gdyż stanowi zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakaz wynikający z normy prawnej. Nie ulega również wątpliwości, iż niedostarczenie przez pozwaną Gminę lokalu socjalnego uniemożliwiło powodowej spółdzielni swobodne dysponowanie lokalem zajmowanym przez byłego lokatora. Dodatkowo Gmina ponosiła również koszty utrzymania tego lokalu, gdyż egzekucja należności z tytułu odszkodowania prowadzona przeciwko byłemu lokatorowi okazała się bezskuteczna.

Szkoda doznana przez powodową spółdzielnię pozostaje przy tym w adekwatnym związku przyczynowym z niedostarczeniem lokalu socjalnego byłemu lokatorowi (art. 361 § 1 kc). Gdyby, bowiem Gmina B. zapewniła byłemu lokatorowi lokal socjalny niezwłocznie po zapadnięciu wyroku w sprawie o sygn. akt IC 927/00 tutejszego Sądu Rejonowego, lub choćby na pewien czas przed okresem objętym powództwem, wówczas strata powódki z tytułu niemożności swobodnego dysponowania lokalem i nieuiszczania przez byłego lokatora opłat eksploatacyjnych za mieszkanie byłaby niższa, lub w ogóle by nie powstała.

Podstawą odpowiedzialności z art. 417 § 1 kc jest wyłącznie „niezgodne z prawem” działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, nie ma, zatem znaczenia, czy działanie to lub zaniechanie było subiektywnie zawinione. Wobec powyższego obiektywne przeszkody (brak środków w budżecie) uniemożliwiające pozwanej Gminie dostarczenie lokali socjalnych wszystkim uprawnionym, nie niweczą odpowiedzialności odszkodowawczej Gminy. Przepisy cytowanej ustawy o ochronie praw lokatorów nakładają na gminę obowiązek zapewnienia lokali socjalnych, wobec czego zaniechanie wykonania tego obowiązku wyczerpuje przesłankę niezgodnego z prawem zaniechania, bez względu na przyczyny. Jednocześnie ustawa ta nie przewiduje możliwości uchylenia się gminy od tego obowiązku, ani odroczenia jego wykonania. Wobec powyższego podnoszona przez skarżącą okoliczność, iż pozwana Gmina wywiązuje się z nałożonego przez ustawodawcę obowiązku w miarę możliwości, pozostaje bez znaczenia dla zaistnienia odpowiedzialności odszkodowawczej Gminy w niniejszej sprawie.

Reasumując, zaskarżone rozstrzygnięcie jest trafne. Zostało wydane w oparciu o prawidłowo zastosowane przepisy prawa materialnego i było poprzedzone wszechstronną analizą materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, przeprowadzoną zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 233 § 1 kpc.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 385 kpc, jak w sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym rozstrzygnięto zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 98 kpc w zw. z art. 99 kpc, zaś ich wysokość ustalono w oparciu o § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.).