Wyrok z dnia 19 kwietnia 2012 roku w sprawie VIII Ka 108/12

Jakkolwiek nie podlega dyskusji, że prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości w każdym miejscu winno budzić sprzeciw, również prowadzenie na tzw. terenach prywatnych, jak podwórko (choćby ze względu na zagrożenie jakie niesie to dla samego prowadzącego), to przestępstwo polegające na prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzeźwości, stypizowane w art. 178 a § 4 k.k. może być popełnione nie w każdym miejscu, a jedynie w tym miejscu, gdzie odbywa się ruch lądowy, wodny lub powietrzny.

Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy (…)

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2012 roku

sprawy Eugeniusza K.

oskarżonego o czyny z art. 244 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; art. 178 a § 1 i 4 k.k. w zb. z art. 244 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 28 listopada 2011 roku sygn. akt VII K 997/ 10

I. Zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.

II. Kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Eugeniusz K. został oskarżony o to, że:

I. w okresie od 01 października 2010 r. do 14 października 2010 r. w Białymstoku na ulicy Romualda Traugutta prowadził pojazd wolnobieżny marki CAT 219, nie stosując się do prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku sygnatura akt III K 4565/06 z dnia 19.02.2007 r. gdzie orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres sześciu lat tj.: od dnia 06.10.2006 r. do dnia 06.10.2012 roku, tj. o czyn z art. 244 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

II. w dniu 15 października 2010 roku w Białymstoku na ulicy Romualda Traugutta, znajdując się w stanie nietrzeźwości stwierdzonym badaniem zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu z wynikami: I – 0,35 mg/dm³ i II. – 0,35 mg/dm³ prowadził pojazd wolnobieżny marki CAT 219, będąc przy tym uprzednio skazanym prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego nr III K 4565/06 za przestępstwo prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres od 06/10/2006 roku do 06/10/2012 roku tj. o czyn z art. 178a§1 i 4 k.k. w zb. z art. 244 k.k.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 28 listopada 2011 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VII K 997/10 oskarżonego Eugeniusza K. uniewinnił od popełnienia zarzucanych mu czynów. Kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok, na zasadzie art. 425§1 i 2 k.p.k. i art. 444 k.p.k. zaskarżył w całości na niekorzyść oskarżonego Eugeniusza K. prokurator.

Na zasadzie art. 427§1i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 3 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, mający wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, że:

- wyłączenie na podstawie stosownego zezwolenia Urzędu Miejskiego w Białymstoku części jezdni ulicy Traugutta z  ruchu pojazdów i pieszych z uwagi na prowadzone prace budowlane wyklucza popełnienie przez kierującego na tym terenie pojazdem mechanicznym, czynu z art. 178a§1 k.k.,

- zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw do przyjęcia, iż oskarżony miał świadomość, że poruszając się za zgodą kierownika budowy pojazdem gąsienicowym samobieżnym, do prowadzenia którego nie jest konieczne posiadanie prawa jazdy, narusza zakaz wynikający z dyspozycji art. 244 k.k., podczas gdy kompleksowa ocena całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, dokonana z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, powinna prowadzić do wniosku, iż sprawstwo i wina oskarżonego w zakresie popełnienia zarzucanych mu czynów nie budzą wątpliwości.

Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest oczywiście bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy w pełni zgodzić się z Sądem I instancji, iż w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego brak jest podstaw do przyjęcia, że oskarżony Eugeniusz K. swoim zachowaniem zrealizował stan objęty ustawowymi znamionami przestępstw mu zarzuconych, a stypizowanych w art. 178 a § 1 i 4 k.k. i art. 244 k.k.

Odnosząc się wprost do zarzutu apelującego, w pierwszej kolejności podkreślić należy, iż dyspozycja art. 178 a § 4 k.k., w którym został określony kwalifikowany typ przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (w sytuacji uprzedniego skazania za tego rodzaju czyn lub w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów), zawiera odesłanie do art. 178a § 1 k.k. przesądzając, że sprawcą tego czynu może być ten tylko kto prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym.

Z kolei dla zaistnienia odpowiedzialności za przestępstwo z art. 244 k.k. koniecznym jest naruszenie przez sprawcę orzeczonego przez Sąd, a wyodrębnionego w tym przepisie rodzaju zakazu m.in. zakazu prowadzenia pojazdów.

Oczywistym jest, że dla ustalenia czy oskarżony taki zakaz naruszył niezbędnym jest analiza i ocena jego zachowania przez pryzmat treści (zakresu przedmiotowego) i funkcji zakazu prawomocnie orzeczonego przez Sąd, na podstawie przepisów kodeksu karnego (art. 42 § 1 – 4 k.k.). Przy czym podkreślić należy, że do zakresu przedmiotowego każdego zakazu prowadzenia pojazdów należy zaliczyć oprócz kategorii pojazdów również strefy ruchu (lądową, wodną lub powietrzną), w których zakaz ten obowiązuje. Jedną bowiem z funkcji jaką ma spełniać każdy zakaz prowadzenia pojazdów jest funkcja ochrony bezpieczeństwa w komunikacji, która realizuje się we wszystkich miejscach gdzie odbywa się ruch: lądowy, wodny lub powietrzny (porównaj Stefański Ryszard A. Obligatoryjny zakaz prowadzenia pojazdów, Prokuratura i Prawo nr 5/2011, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 maja 2009 roku wydany w sprawie o sygn. akt IV KK 432/08, OSNwSK 2009/1/1068).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, podzielić należało stanowisko Sądu Rejonowego, a nie apelującego, że oskarżony Eugeniusz K. w dniach od 1 do 14 października 2010 roku oraz w dniu 15 października 2010 roku prowadził pojazd wolnobieżny (koparkę) marki CAT 19 poza miejscem dostępnym dla powszechnego użytku, jak również poza miejscem gdzie odbywał się ruch innych pojazdów (poza ruchem lądowym). Powyższe, jak słusznie stwierdził Sąd I instancji, wykluczyło możliwość przypisania oskarżonemu odpowiedzialności za zarzucane mu czyny z art. 178a § 1 i 4 k.k. i art. 244 k.k.

Z prawidłowo poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń wynika, że oskarżony, jako pracownik Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Usługowego w Białymstoku w zarzuconym mu okresie wykonywał prace na koparce gąsienicowej marki CAT 19 na ul. Traugutta. Dokumentacja dotycząca prowadzonej budowy, jak również zeznania świadków: właściciela firmy oraz pracowników wskazują, że prace polegające na przebudowie kanalizacji sanitarnej na ul. Traugutta trwały w okresie od 30 września 2010 roku do 30 października 2010 roku i umiejscowione były na wydzielonym siatkami, szlabanami oraz ubotami i wyłączonym z ruchu jednym pasie jezdni (ogólnodostępny ruch pojazdów odbywał się wahadłowo drugim pasem jezdni). Prace wykonywane przez oskarżonego polegały na wykopywaniu i zakopywaniu rur kanalizacyjnych. Na teren budowy koparka została dostarczona za pomocą lawety (jedynym możliwym transportem dla pojazdów gąsienicowych), a jej operator wykonywał na niej prace stacjonarne. Wzdłuż wydzielonego pasu wykonywane były drobne ruchy, metr do przodu, metr do tyłu. Przemieszczanie maszyny bądź do przodu, bądź do tyłu miało umożliwić dalsze kopanie: wykopywanie i zakopywanie rur. Po zakończonej pracy koparka zostawała na miejscu budowy, do następnego dnia.

Wskazane wyżej prace oskarżony wykonywał w dniach od 1 do 14 października 2010 roku oraz w dniu 15 października 2010 roku, w którym to dniu spod koparki spadł kamień, który przetoczył się na ogólnodostępny pas ruchu zarysowując przejeżdżający pojazd osobowy.

Jakkolwiek nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, iż oskarżony w dniu 15 października 2010 roku prowadził pojazd mechaniczny (jego definicję przyjmowaną na potrzeby prawa karnego przytoczył Sąd Rejonowy), oraz znajdował się w stanie nietrzeźwości (zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu przekroczyła stężenie 0,25 mg/dm³ i wyniosła 0,35 mg/dm³), to wbrew twierdzeniom apelującego, nie sposób przyjąć, iż prowadził on ten pojazd w ruchu lądowym.

Jak wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie ruchem lądowym jest ruch na drogach publicznych, w strefach zamieszkania, jak również ruch w miejscach dostępnych dla powszechnego użytku. Do miejsc dostępnych dla ruchu pojazdów nie mogą natomiast zostać zaliczone miejsca, w których nie odbywa się ruch ogólnodostępny, a jedynie w danym miejscu dopuszczone jest do ruchu wąskie grono osób. Za takie miejsce nie może być uznane podwórko, warsztat samochodowy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 05 maja 2009 roku wydany w sprawie o sygn. akt IV KK 432/08, OSNwSK 2009/1/1068, porównaj również Wąsek A. (red.) Komentarz do art. 177 k.k., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2006, str. 571 – 572).

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo wywiódł, iż Eugeniusz K. prowadził pojazd mechaniczny poza ruchem ogólnodostępnym. Po pierwsze odcinek drogi był wyłączony z ruchu na mocy decyzji Urzędu Miasta Białystok ze względu na wykonywane prace budowlane i wydzielony odpowiednimi oznaczeniami i przeszkodami (taśmy, siatki, szlabany, uboty). Po drugie specyfika wykonywanych prac na tym odcinku i znajdujące się tam wykopy uniemożliwiały ruch po tym terenie jakichkolwiek innych pojazdów. Jak wskazał w toku składanych zeznań jeden z pracowników w części wygrodzonej do budowy części nie można było poruszać się samochodami, z uwagi na znajdujące się tam wykopy.

Powyższe nie podważa przytoczonego przez apelującego podglądu Sądu Najwyższego, że „ruchem lądowym jest ruch na terenach budowlanych czy przemysłowych” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 października 2000 roku w sprawie IV KKN 250/00, LEX nr 51130). Jak jednak słusznie przyjął to Sąd Najwyższy w cytowanym orzeczeniu, aby można było zaliczyć ruch na tych terenach do ruchu lądowego zawsze musi być to ruch w miejscu powszechnie dostępnym. Tymczasem w przedmiotowym stanie faktycznym na terenie, po którym poruszał się oskarżony taki ruch z przyczyn całkowicie obiektywnych (istniejące wykopy) nie mógł mieć miejsca. Stąd też nie sposób przyjąć, że oskarżony prowadził pojazd mechaniczny w ruchu lądowym.

Przy tym jednoznacznie stwierdzić należy, że wbrew twierdzeniom prokuratora taka ocena prawna zachowania Eugeniusza K., podzielona przez Sąd Okręgowy, nie jest w żadnym wypadku przyzwoleniem na prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości po placach budów, czy też w innych miejscach (prokurator podał tu przykład prowadzenia kilkunastotonowej betoniarki po terenie budowy gdzie poruszają się inne osoby).

Jakkolwiek nie podlega dyskusji, że prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości w każdym miejscu winno budzić sprzeciw, również prowadzenie na tzw. terenach prywatnych, jak podwórko (choćby ze względu na zagrożenie jakie niesie to dla samego prowadzącego), to przestępstwo polegające na prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzeźwości, stypizowane w art. 178 a § 4 k.k. może być popełnione nie w każdym miejscu, a jedynie w tym miejscu, gdzie odbywa się ruch lądowy, wodny lub powietrzny. Zadaniem Sądu w procesie karnym jest zaś ocena zachowania konkretnego oskarżonego i zbadanie wszystkich okoliczności konkretnej sprawy przez pryzmat znamion (cech istotnych) przestępstwa, a nie w oderwaniu od nich.

Dlatego też, należało w pełni zaaprobować rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie uniewinnienia Eugeniusza K. od czynu zarzuconego mu w punkcie II aktu oskarżenia.

Tożsame stanowisko należało również zająć odnośnie rozstrzygnięcia uniewinniającego oskarżonego od czynu zarzuconego mu w punkcie I aktu oskarżenia (z art. 244 k.k.).

Odwołując się do poczynionych na wstępie rozważań odnośnie dyspozycji art. 244 k.k. godzi się przypomnieć, że przepis ten penalizuje zachowania polegające m.in. na złamaniu zakazu prowadzenia pojazdów.

Bezspornym w przedmiotowej sprawie był fakt, że prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 19 lutego 2007 roku w sprawie o sygn. akt III K 4565/06 wobec Eugeniusza K., na mocy art. 42§2 k.k. w zw. z art. 43 § 1 pkt 1 k.k. orzeczono środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych określając czas jego trwania na okres 6 lat, zaliczając na podstawie art. 63§2 k.k. na poczet zakazu okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 06.10.2006 r..

Wprawdzie Sąd Okręgowy nie podziela zapatrywania Sądu Rejonowego co do braku świadomości oskarżonego odnośnie treści obowiązywania zakazu (jasno i precyzyjnie obejmuje on swoim zakresem wszelkie pojazdy mechaniczne nie określając, że dotyczy jedynie tych pojazdów mechanicznych, do których prowadzenia wymagane jest prawo jazdy, czego oskarżony nie mógł nie być świadomy), to również z uwagi na fakt, że w zarzuconym okresie oskarżony prowadził pojazd wolnobieżny marki CAT 19, poza ruchem lądowym wyłączona została możliwość przypisania mu odpowiedzialności za czyn z art. 244 k.k.

Analizując granice prawomocnie orzeczonego przez Sąd zakazu nie można mieć wątpliwości, że mieści się w nich zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych we wszystkich strefach ruchu (lądowej, wodnej i powietrznej). We wszystkich strefach ruchu, ale tak jak w przypadku przestępstwa art. 178a§4 k.k., nie we wszystkich miejscach. Zwłaszcza, że jednym z głównych celów jaki ma spełniać zakaz prowadzenia pojazdów (poza funkcją represyjną i prewencyjną) jest funkcja ochronna – wykluczenia kierującego z ruchu (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 maja 2009 roku wydany w sprawie o sygn. akt IV KK 432/08, OSNwSK 2009/1/1068, ale również: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 roku w sprawie o sygn. akt IV KK 201/11, LEX nr 1044054, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie o sygn. akt II KK 269/08, OSNwSK 2009/1/630).

Dlatego też, nie podzielając stanowiska apelującego, orzeczono, jak w pkt I sentencji niniejszego wyroku.

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze orzeczono na mocy art. 636§1 k.p.k