Wyrok z dnia 10 czerwca 2011 roku, sygn. akt VII Ga 72/11

Szczegóły: Opublikowano: wtorek, 22, listopad 2011 15:12

Z treści art. 41 prawa o postępowaniu układowym z dnia 24.10.1934 roku wynika, że jeżeli od wierzytelności należą się odsetki, to w przypadku wciągnięcia przez sędziego komisarza tej wierzytelności na listę, odsetki dopisuje się do dnia otwarcia postępowania układowego. Dalsze odsetki nie mogą być objęte postępowaniem układowym. Sytuacja takich wierzytelności odsetkowych powoduje, że termin ich przedawnienia w ogóle nie biegnie w okresie pomiędzy otwarciem postępowania układowego a jego zakończeniem lub uchyleniem, a co za tym idzie nie mogą ulec przedawnieniu w okresie trzyletnim (…). Odsetki te pozostają zatem niejako w "zawieszeniu". Jeśli układ zostanie wykonany, to wierzyciel nie będzie już mógł ich dochodzić, uchylenie układu powoduje natomiast, że odżywa cała wierzytelność, a wraz z nią odżywają także odsetki, które nie mogły być w postępowaniu układowym dochodzone.

Sygn. akt VII Ga 72/11

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2011 roku

Sąd Okręgowy Sąd Gospodarczy w Białymstoku

w składzie:

Przewodniczący: SSO Antoni Tokarzewski

Sędziowie: SO Grażyna Modzelelewska, SR del. Leszek Ciulkin

Protokolant Natalia Sieredyńska

na rozprawie w dniu 10 czerwca 2011 roku w Białymstoku

rozpoznał sprawę

z powództwa A w B

przeciwko C w D

o zapłatę

na skutek apelacji powoda A w B

od wyroku Sądu Rejonowego Sądu Gospodarczego w Łomży

z dnia 25 lutego 2011 r. sygn. akt V GC 226/10

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Sądowi Gospodarczemu w Łomży, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Uzasadnienie

W sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt V GNc 226/10 A w B wniosła o zasądzenie od C w D kwoty 10 639,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

W sprawie zaś zarejestrowanej pod sygn. akt V GNc 231/10 powódka wniosła o zasądzenie pozwanego kwoty 10 988,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

Wskazała, iż jest następcą prawnym E w F, której wierzytelność w stosunku do pozwanego została uwzględniona na liście wierzytelności i objęta układem. Z uwagi jednak na uchylenie układu dochodzi zapłaty powyższych kwot, które stanowią odsetki od rat układowych. W pierwszej sprawie są to odsetki od pierwszych 12 rat układowych wynoszących po 4 512,54 złotych, należne za okres od dnia następnego po otwarciu postępowania układowego do dnia płatności danej raty zgodnie z układem. Natomiast w sprawie o sygn. akt V GC 231/10 powód dochodził zapłaty odsetek od 8 kolejnych rat układowych ( każda w wysokości 4 512,54 złotych) płatnych od marca 2005 roku do października 2005 roku, za okres od następnego dnia po otwarciu postępowania układowego do dnia płatności danej raty zgodnie z układem.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa kwestionując legitymację powoda do wystąpienia z przedmiotowym żądaniem oraz podnosząc zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia. Wskazał mianowicie, że należności układowe dotyczyły wierzytelności G w H i E w F. Należną G w H kwotę spłacił w ramach wykonania układu, zaś kwota przysługująca E w F przejęta została przez I w J. I w J przysługującą z układu wierzytelność w drodze przelewu zbyła na rzecz K, prowadzącego firmę L .Czynności te spowodowały, że w chwili przejmowania I w J przez powódkę wierzytelności objęte układem nie istniały. Dowody spłaty wierzytelności na rzecz G w H i umowa przelewu wierzytelności dokonana przez I w J, według twierdzenia pozwanej znajdują się w aktach o sygnaturach VGC 67/10, V Gc187/10 i V GNc 973/10 Sądu Rejonowego w Łomży. O ich dopuszczenie, jako dowodów w sprawie, pozwany wnosił w odpowiedzi na pozew.

Postanowieniem z dnia 15 lutego 2011 roku sprawy o sygn. akt V GC 226/10 i V GC 231/10 połączono do wspólnego rozpoznania i prowadzono pod sygnaturą V GC 226/10.

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2011 roku, w sprawie V GC 226/10 Sąd Rejonowy Sąd Gospodarczy w Łomży oddalił powództwo co do kwoty 10 639,43 złotych i co do kwoty 10 988,05 złotych.

Sąd ten ustalił, iż E w F zgłosiła swoją wierzytelność w postępowaniu układowym C w D, która to wierzytelność w dniu 17.10.2003 r. została umieszczona przez sędziego-komisarza na listę wierzytelności z kwotą główną w wysokości 140.390,22 zł oraz kwotą odsetek w wysokości 59.669,24 zł. Postanowieniem z dnia 15.12.2003 r. Sąd Rejonowy w Tarnowie zatwierdził układ dłużnika C w D, przyjęty na zgromadzeniu wierzycieli w dniu 08.12.2003 r. W pkt. I przedmiotowego orzeczenia zatwierdzono: 1) umorzenie wszystkich odsetek przysługujących wierzycielom uczestniczącym w postępowaniu układowym 2) uprzywilejowanie drobnych wierzycieli posiadających wierzytelności do kwoty 10.000,00 zł włącznie przy spłatach w 16 miesięcznych ratach 3) odroczenie spłat pozostałych wierzytelności, których łączna suma przekracza 10.000,00 zł 4) redukcja o 10 % wierzytelności (kwoty głównej), których łączna suma przekracza 10.000,00 zł 5) spłata wierzytelności określona w punkcie 3 nastąpić miała w 28 ratach miesięcznych (rozpoczęcie spłat nastąpi po trzech miesiącach od prawomocności postanowienia o zatwierdzeniu układu). Orzeczenie to uprawomocniło się w dniu 23.12.2003 roku. Postanowieniem z dnia 12.03.2010 r. Sąd Rejonowy w Tarnowie postanowił o uchyleniu układu dłużnika C w D, z uwagi na nie wywiązywanie się strony pozwanej z nałożonych na nią zobowiązań.

Sąd Rejonowy ustalił też, iż postanowieniem z dnia 27.10.2003 r. Sąd Rejonowy w Warszawie dokonał wpisu o połączeniu E w F jako przejmowanej przez I w J. Następnie na podstawie uchwały nr 41 zebrania przedstawicieli I w J z dnia 08.06.2008 r. i uchwały nr 11/2008 zebrania przedstawicieli A w B z dnia 24.07.2008 r. doszło do połączenia I w J z A w B.

Oceniając roszczenie powódki Sąd wskazał, iż uchylenie układu powoduje, że przestaje on obowiązywać i traci całkowicie skuteczność, a powraca stan prawny sprzed otwarcia postępowania układowego. Wierzytelności odżywają w swej pierwotnej wysokości, bez redukcji dokonanej układem, a wierzyciel może ich dochodzić, oczywiście przy uwzględnieniu sumy, jaką otrzymał na poczet układu. Nie mniej jednak uznał roszczenie powódki za przedawnione. Powołując się na wyrok Sądu Apelacyjnego, wydany w sprawie I ACa 146/08 oraz przytaczając poglądy doktryny w przedmiocie odsetek przypadających za okres od dnia ogłoszenia upadłości wskazał, iż podmioty uprawnione nie mogły dochodzić swojego roszczenia za okres ponad 3 lat wstecz od uchylenia układu. W przeciwnym razie sytuacja dłużnika byłaby bardzo niekorzystna, zakładając, że układ mógł być realizowany kilka czy też kilkanaście lat. Wówczas, w ocenie Sądu I instancji „stan uśpienia” powodowałby nadmierne uprzywilejowanie dłużnika.

Z uwagi na powyższe Sąd oddalił powództwo.

Powyższe orzeczenie zaskarżył powód, zarzucając mu:

naruszenie art. 328 kpc przez brak podania pełnej podstawy prawnej zaskarżonego wyroku, - brak wskazania przepisu prawa, na podstawie którego Sąd I instancji przyjął, iż roszczenia powoda uległo przedawnieniu oraz daty, od której zdaniem Sądu I instancji rozpoczął się bieg terminu przedawnienia oraz niejednoznaczne wyjaśnienie, czy zdaniem Sądu I instancji przyjęcie, że odsetki za okres po otwarciu postępowania układowego do czasu stwierdzenia wykonania układu lub jego uchylenia pozostają w stanie „uśpienia” i nie mogą być dochodzone ani nie ulegają przedawnieniu nadmiernie uprzywilejowałoby dłużnika, czy też byłoby dla niego nadmiernie niekorzystne,
naruszenie art. 120 § 1 kc przez przyjęcie, ze objęte pozwem odsetki przedawniły się, zanim stały się wymagalne, a nawet zanim powstało prawo do nich,
naruszenie art. 124 § 2 kc przez pominięcie przy rozpoznawaniu sprawy,
naruszenie art. 77 prawa o postępowaniu układowym przez przyjęcie, że w okresie między otwarciem postępowania układowego a uchyleniem układu biegnie przedawnienie co do należności, które nie mogą być dochodzone, mimo, że uchylenie układu winno zgodnie z tym przepisem skutkować dopuszczeniem możliwości dochodzenia wierzytelności tak jakby postępowania tego nie było, a więc bez możliwości przedawnienia się części wierzytelności w tym czasie,
naruszenie 5 kc przez uwzględnienie zarzutu przedawnienia, który o ile nawet byłby formalnie słuszny stanowiłby nadużycie prawa przez pozwanego, skoro postępowanie układowe wszczynane jest na wniosek dłużnika i w jego interesie, powód nie mógł przed uchyleniem układu dochodzić roszczeń pozwami, uchylenie układu jest skutkiem nie wywiązania się przez pozwanego z jego zobowiązań, wobec czego nie jest słuszne, aby wszczęcie postępowania układowego ostatecznie przyniosło pozwanemu jakąkolwiek korzyść kosztem powoda, a wykorzystanie postępowania układowego do wieloletniego bezpłatnego odroczenia płatności należności nie jest zgodne z przeznaczeniem tego postępowania jeżeli dłużnik nie wypełnia układu.

Sąd Okręgowy Sąd Gospodarczy zważył, co następuje:

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 124 § 2 k.c. i 120 k.c. wskazać w pierwszej kolejności należy na normę art. 41 prawa o postępowaniu układowym z dnia 24.10.1934 roku. Z normy tej wynika, że jeżeli od wierzytelności należą się odsetki, to w przypadku wciągnięcia przez sędziego komisarza tej wierzytelności na listę, odsetki dopisuje się do dnia otwarcia postępowania układowego. Dalsze odsetki nie mogą być objęte postępowaniem układowym. Sytuacja takich wierzytelności odsetkowych powoduje, że termin ich przedawnienia w ogóle nie biegnie w okresie pomiędzy otwarciem postępowania układowego a jego zakończeniem lub uchyleniem, a co za tym idzie nie mogą ulec przedawnieniu w okresie trzyletnim ( por. Strzępka J.A. w Pr.Spółek 1997/9/16).

Odsetki te pozostają zatem niejako w "zawieszeniu". Jeśli układ zostanie wykonany, to wierzyciel nie będzie już mógł ich dochodzić, uchylenie układu powoduje natomiast, że odżywa cała wierzytelność, a wraz z nią odżywają także odsetki, które nie mogły być w postępowaniu układowym dochodzone.

W przedmiotowej sprawie układ został prawomocnie uchylony w dniu 13 października 2010 roku. Pozew zaś wniesiony został w dniu 9 listopada 2010 roku, niewątpliwie nie doszło zatem do przedawnienia wierzytelności odsetkowych.

Powyższe nie ma jednak znaczenia przesądzającego spór. W sprawie do zbadania pozostaje kilka innych kwestii, bez wyjaśnienia których nie może zapaść merytoryczne rozstrzygnięcie.

Nie budzi wątpliwości, iż pierwotnie zobowiązanie, które wciągnięte zostało na listę wierzytelności przysługiwało E w F, która następnie została przejęta przez I w J. Z kolei w 2008 roku powód przejął I w J. Niemniej jednak, pozwany podniósł w odpowiedzi na pozew, iż w dniu 2005 roku I w J dokonała na rzecz K cesji wierzytelności, jakie przysługiwały jej w stosunku do pozwanego.

Sąd Rejonowy, co prawda dopuścił dowód z kserokopii zawiadomień o cesjach wierzytelności, które złożone miały być w aktach V GC 67/10 ( k. 110), niemniej jednak w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie znalazły się rozważania dotyczące tej materii. Wyrok w tym zakresie nie poddaje się kontroli instancyjnej. Kwestia legitymacji czynnej ma zaś ważkie znaczenie w sporze.

W dalszej kolejności, Sąd Rejonowy musi także ustalić i rozważyć, w kontekście istoty, celu i charakteru postępowania układowego ( uregulowanego na gruncie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24.10.1934 r. Prawo o postępowaniu układowem (Dz. U nr 93, póz. 836 z późn. zm), czy powód może dochodzić przedmiotowego roszczenia.

Z treści art. art. 69 § 1 i 2 prawo o postępowaniu układowem, jak też z normy art. 70 § 3 tegoż prawa nie wynika, że zatwierdzenie układu powoduje definitywne wygaśnięcie tytułów egzekucyjnych wydanych przed zatwierdzeniem układu i dotyczących wierzytelności nim objętych

Uregulowania te powodują zatem tylko taki skutek, że wierzyciel, którego wierzytelności zostały objęte układem, nie może ich w toku postępowania układowego dochodzić w innym niż układowe postępowaniu.

Na powyższe kwestie zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 24 kwietnia 2008 roku, I ACa 146/08 ( cytowanym w uzasadnieniu Sądu I instancji). W orzeczeniu tym wskazano także, iż jeżeli wskutek okoliczności opisanych w rozdziale VI tegoż prawa, dojdzie do uchylenia układu, przestaje on obowiązywać i traci całkowicie skuteczność. Powstaje wówczas stan prawny odpowiadający sytuacji sprzed otwarcia układu. Wierzytelności objęte układem odżywają w swej pierwotnej wysokości bez redukcji dokonanej układem, a co za tym idzie wierzyciel może ich dochodzić (przy uwzględnieniu sumy, jaką otrzymał na poczet układu) bez potrzeby wytaczania nowego powództwa ( por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 grudnia 2000 r., I ACa 996/00, OSP 2002/5/64).

Istotnym jest zatem ustalenie, jeżeli powodowi przysługiwać będzie legitymacja czynna, na podstawie jakiego tytułu kwota wierzytelności, która ma mu przysługiwać została wciągnięta na listę wierzytelności. Zgodnie bowiem z art. 41 prawa o postępowaniu układowem sędzia-komisarz wciąga na listę te wierzytelności, które są oparte bądź na wpisach w księgach dłużnika, bądź na tytułach bezspornych, bądź też są wymienione przez dłużnika w spisie wierzycieli i nie budzą wątpliwości, chociażby nie było zgłoszenia ze strony samego wierzyciela.

Istotne jest zatem, czy podmiot legitymowany w sporze posiadał w dniu sporządzania listy wierzytelności bezsporny tytuł do wierzytelności. Ważne jest, gdy zważy się na treść złożonego do akt sprawy postanowienia z dnia 8 maja 2009 roku ( zwłaszcza k. 18).

Z przedstawionych względów, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy albowiem nie ustosunkował się do zarzutów zgłoszonych przez pozwanego, które mają w sporze fundamentalne znaczenie. Nie zbadał także istotnych z punktu widzenia charakteru układu i skutków jego uchylenia, okoliczności, które wskazane zostały powyżej. A zatem pomimo stwierdzenia przez Sąd Okręgowy, iż nie doszło do przedawnienia roszczenia powódki nie było możliwości zmiany orzeczenia.

Wobec powyższego, zbędnym było także ustosunkowywanie się do pozostałych zarzutów apelacyjnych.

Z tych względów wyrok podlegał uchyleniu i sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania na mocy art. 386 § 4 k.p.c.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na zasadzie art. 108 § 2 k.p.c.