Postanowienie z dnia 3 lutego 2010 roku, sygn. akt II Cz 44/10

  • Drukuj
Szczegóły
Opublikowano: sobota, 27, sierpień 2011 20:20

W obecnym stanie prawnym ustawodawca zezwolił komornikowi na dokonanie oceny celowości wszczęcia egzekucji przez wierzyciela i – w przypadku oceny negatywnej – obciążenie go opłata stosunkową.

Zestawienie przepisu art. 49 ust.4 ustawy o komornikach w jego obecnym brzmieniu z przepisem  art. 770 k.p.c. prowadzi do wniosku, ze nadal kognicją sądu jest objęta kwestia nie tylko zasadności wszczęcia ale także prowadzenia postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela oraz rozstrzygnięcie co do wszystkich kosztów postępowania egzekucyjnego z punktu widzenia celowości tego postępowania.

POSTANOWIENIE SĄDU OKRĘGOWEGO
W BIAŁYMSTOKU

z dnia 3 lutego 2010 r. Sygn. akt II Cz 44/10

                                                                        

Przewodniczący:

SSO  Beata Wojtasiak

Sędziowie:

SSO Mirosław Trzaska

SSO Bogusław Suter

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2010 r. w Białymstoku na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi dłużnika (…) na postanowienie Komornika Sądowego przy SR (…) z dnia 29.09.2009 roku z udziałem  wierzyciela (…)  na skutek zażalenia dłużnika na postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 3 grudnia 2009 r. sygn. akt II Co  5108/09

postanawia:

  1. zmienić zaskarżone postanowienie o tyle, że zmienić postanowienie Komornika Sądowego przy SR (…) z dnia 29.09.2009 roku poprzez dodanie pkt 5 o brzmieniu : „kosztami postępowania egzekucyjnego ustalonymi na kwotę 26.006,95 złotych obciążyć wierzyciela”;
  2. oddalić zażalenie w pozostałym zakresie;
  3. zasądzić od wierzyciela na rzecz dłużnika kwotę 200 złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych i kwotę 120 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje w postępowaniu skargowym.

 

 

 

                                                     UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd I instancji oddalił skargę dłużnika (…) na postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (…) z dnia 29 września 2009 roku o ustaleniu kosztów postępowania egzekucyjnego w sprawie egzekucyjnej sygn Km 1780/09 A i obciążeniu tymi kosztami dłużnika.

Sąd ten wskazał, że skarga na czynność komornika ze swojej istoty jest środkiem zaskarżenia o charakterze formalnym, to jest mającym na celu ocenę formalnej poprawności czynności organu egzekucyjnego, jakim jest komornik. Braku tej poprawności w działaniu komornika Sąd się nie dopatrzył.

Sąd podkreślił, ze  w sprawie niniejszej wierzyciel uzyskał tytuł wykonawczy w sposób prawem przewidziany i tym samym mógł wystąpić na drogę postępowania egzekucyjnego. Organ egzekucyjny, do którego został skierowany wniosek egzekucyjny wierzyciela nie był natomiast uprawniony do badania celowości i zasadności obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego (art. 804 kpc) Zobligowany więc był do podjęcia czynności egzekucyjnych. W wyniku tych czynności, do momentu utraty przez tytuł wykonawczy mocy, w wyniku oddalenia zażalenia przez Sąd Okręgowy w Białymstoku na postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku, wyegzekwował od dłużnika część należności wynikającej z tytułu wykonawczego.

Tak więc Sąd Rejonowy uznał, że w świetle przepisu art. 49 ust.1 i 5 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji komornik uprawniony był do pobrania opłaty od części świadczenia wyegzekwowanego do momentu umorzenia postępowania z przyczyn innych, aniżeli określone w ustępie drugim art. 49 w/w ustawy, w tym także z powodu utraty mocy przez tytułu wykonawczy, w oparciu o który egzekucję wszczęto. Zdaniem Sadu I instancji sama utrata mocy przez tytuł wykonawczy nie zawsze implicite oznacza, że egzekucję wszczęto niecelowo i bez formalnych podstaw prawnych ku temu. Tak więc komornik w świetle formalnych zasad obciążania stron kosztami egzekucji, mógł nimi dłużnika obciążyć i z formalnego punktu widzenia postępowanie komornika było prawidłowe (uchwała SN z 04.08.2005 r. — III CZP 51/05 — OSNC 2006/7-8/115), zaś ocena co do tego,  czy bank wystawiający bankowy tytuł egzekucyjny, postępował celowo może być dokonana tylko po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, mającego na celu ustalenie, czy wszczęcie egzekucji i jej popieranie w oparciu o tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności, który następnie utracił moc, było wynikiem zawinionego działania wierzyciela. Kwestia ta zdaniem Sądu I instancji nie przedstawia się w sprawie niniejszej jednoznacznie i winna być badana w ewentualnym procesie odszkodowawczym wytoczonym przez dłużnika przeciwko wierzycielowi.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd I instancji wskazał przepis art. 767 kpc.  

Zażalenie na to postanowienie wniósł dłużnik, zarzucając mu:

  1. naruszenie art. 49 ust 4 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że komornik ani też sąd rozpoznający skargę na czynność komornika nie mogą oceniać celowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego przezwierzyciela,
  2. naruszenie art. 49 ust 1 ustawy o komornikach sądowych poprzez jego zastosowanie i obciążenie dłużnika kosztami postępowania egzekucyjnego,
  3. naruszenie art. 98 ust 1 w zw. z art. 13 ust 2 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez jego niezastosowanie i nie obciążenie kosztami postępowania strony przegrywającej sprawę.


Wskazując na powyższe dłużnik wnosił o zmianę postanowienia poprzez obciążenie kosztami postępowania egzekucyjnego Wierzyciela i nakazanie Komornikowi zwrotu kosztów w kwocie 26.006,95 zł pobranych od Dłużnika, domagał się też  zasądzenia od Wierzyciela na rzecz Dłużnika kosztów niniejszego postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz kosztów postępowania egzekucyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym;

                                SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:  

                                       Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie. 

Przy rozstrzyganiu o kosztach postępowania egzekucyjnego należy mieć nauwadze, że przepis art. 770 k.p.c. wprowadza w zasadzie - w miejsce występującej w procesie reguły rozstrzygania o kosztach w zależności od wyniku sprawy -  regułę zwrotu przez dłużnika kosztów celowych, tym niemniej w judykaturze dopuszcza się również stosowanie w niezbędnym zakresie przepisów o zwrocie kosztów procesu. Tak więc podstawę orzekania winny stanowić przepisy art. 770 k.p.c. w zw.  art. 13 i 98 k.p.c. (por. uchwałę SN z 29.02.19996 r. III CZP 17/96 LEX nr 24101), przy czym podkreśla się , że ów niezbędny zakres zależy od okoliczności konkretnej  sprawy, zaś „odpowiednie” stosowanie przepisu oznacza niezbędną adaptację normy do zasadniczych celów i form danego postępowania.

Akceptując ten pogląd należy mieć na uwadze także inną zasadę , a mianowicie, że koszty postępowania egzekucyjnego winny być rozliczone w postępowaniu z którego one wynikły, więc tylko wyjątkowo można się zgodzić na odesłanie uczestników postępowania egzekucyjnego na drogę innego postępowania np. procesu odszkodowawczego – wszak rolą rozstrzygnięcia o kosztach celowych jest niedopuszczenie do sytuacji, by koszty zbędnej egzekucji poniosła strona, która ich nie spowodowała i by wywołać one miały uszczerbek w jej majątku.

Z tych przyczyn uznać należy, że ocena kwestii „zbędności” czy „celowości” egzekucji winna być rozstrzygnięta już w postępowaniu egzekucyjnym, przy czym rola sądu przy dokonywaniu tej oceny jest nadal daleko większa niż rola komornika.

Przypomnienia wymaga, że do 28.12.2007 roku tj. do chwili nowelizacji przepisu art.49 ustawy o komornikach - i wprowadzenia tam ustępu 4, zgodnie z którym w przypadku niecelowego wszczęcia egzekucji opłatę stosunkową ponosi wierzyciel, co stwierdza komornik odpowiednim postanowieniem -  przyjmowano powszechnie, ze komornik nie jest uprawniony do oceny czy zaistniały podstawy do wszczęcia egzekucji, a ocena zasadności obciążenia dłużnika kosztami zbędnej egzekucji należy tylko do sądu rozpoznającego skargę dłużnika w trybie art. 767 k.p.c. (por. uchwałę 7 sędziów SN – zasadę prawną z 27.11.1986 r., III CZP 40/86, OSNCP 1987, nr 5-6, poz. 71, a także uchwałę SN z 28.04.2004 roku, III CZP 16/04 OSNC 2005/6/103 i przywołane w niej orzecznictwo). Podkreślano przy tym, że tylko sąd mógł ocenić czy wierzyciel powodujący bez potrzeby wszczęcie egzekucji nie powinien sam ponieść kosztów wywołanych swym postępowaniem – w oparciu o przepisy art. 770 k.p.c. w zw.  art. 13 i 98 k.p.c.

W obecnym stanie prawnym ustawodawca zezwolił komornikowi na dokonanie oceny celowości wszczęcia egzekucji przez wierzyciela i – w przypadku oceny negatywnej – obciążenie go opłata stosunkową. Zestawienie przepisu art. 49 ust.4 ustawy o komornikach w jego obecnym brzmieniu z przepisem  art. 770 k.p.c. prowadzi do wniosku, ze nadal kognicją sądu jest objęta kwestia nie tylko zasadności wszczęcia ale także prowadzenia postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela oraz rozstrzygnięcie co do wszystkich kosztów postępowania egzekucyjnego z punktu widzenia celowości tego postępowania.

Nie było więc i nie jest tak – wbrew temu, co przyjął Sąd I instancji – że w postępowaniu sądowym ze skargi na wydane przez komornika postanowienie o kosztachbadaniu podlega li tylko formalna poprawność czynności tego organu egzekucyjnego. Nadal konieczne jest dokonanie przez Sąd oceny zasadności postępowania egzekucyjnego i przez ten pryzmat orzeczenie o rozkładzie ciężaru ponoszenia kosztów tego postępowania.

Oczywiście, takie pojęcia jak „celowość”, „zbędność”, „ zasadność” egzekucji nie są ustawowo zdefiniowane więc muszą być każdorazowo wykładane na gruncie konkretnej sprawy. Generalnie rzecz ujmując nie wydaje się być jednak obciążone ryzykiem błędu przyjęcie, że w świetle art. 770 k.p.c. w zw.  art. 13 i 98 k.p.c. postępowanie egzekucyjne winno być uznane za niecelowe, zbędne i niezasadne zarówno wówczas, gdy cel, któremu miałoby ono służyć został już osiągnięty (zaspokojenie wierzyciela przez dłużnika), jak i wówczas gdy celu w ogóle nie można osiągnąć. Ten ostatni przypadek zaistnieje w sytuacji przedłożenia przez wierzyciela wadliwego tytułu wykonawczego. I nawet, jeśli przyjąć, że ocena tej kwestii nie leży w kompetencjach komornika, związanego normą art. 804 k.p.c., to jednak Sąd musi już mieć ją w polu swego widzenia.

W przedmiotowej sprawie wierzyciel ewidentnie wadliwie wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, nie zawarł w nim bowiem wszystkich danych wymaganych przepisem art. 96 prawa bankowego, tj nie oznaczył należycie czynności bankowej – co zostało przesądzone w sprawie II Cz 647/09. Fakt, że uzyskał on klauzulę wykonalności na ten tytuł, wystawioną przez referendarza sądowego, ma tylko to znaczenie, że komornik był zobligowany podjąć czynności egzekucyjne, ale nie może to uzasadniać prowadzenia egzekucji przez wierzyciela na koszt dłużnika. Przyjąć należy, że wierzyciel – który wszak nie może zasłonić się niewiedzą co do wadliwości wystawionego przez siebie b.t.e. - w takiej sytuacji działa na własne ryzyko.

I chociaż rację ma wierzyciel (k.75), że wyposażenie banków w uprawnienie do wydawania b.t.e. miało na celu uprzywilejowanie tych podmiotów i uproszczenie procedury dochodzenia wierzytelności przez banki, to jednak owo uproszczenie i uprzywilejowanie nie może sięgać tak daleko, by przyzwolić na obciążanie dłużnika kosztami postępowania egzekucyjnego w każdej sytuacji, a więc również w przypadku wszczęcia przez bank egzekucji na podstawie wadliwie wystawionego b.t.e., zaopatrzonego wprawdzie w sądową klauzulę wykonalności, która jednak upadła w zwykłym trybie instancyjnym.

Przyjęcie poglądu przeciwnego od tu prezentowanego oznaczałoby mechaniczne niejako obciążenie dłużnika bankowego kosztami postępowania egzekucyjnego wywołanego przez bank, pomimo że  nie legitymował się on właściwym b.t.e.  W świetle przepisów art. 770 k.p.c. w zw.  art. 13 i 98 k.p.c.  takie rozwiązanie nie może być uznane za prawidłowe z przyczyn podanych powyżej. Oparciem dla takiego poglądu nie może być także przywołana przez Sąd I instancji uchwała Sądu Najwyższego z 4.08.2005 roku (wydana nota bene przed nowelizacją art. 49 ustawy o komornikach sądowych), zwłaszcza, że i ona zezwalała sądowi na dokonanie oceny co do tego czy wierzyciel powinien ponieść koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego na podstawie art. 825 pkt.2 k.p.c.

Kierując się tymi względami Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie na podst. art. 386 par.1 k.p.c., w zw. z art. 397 par.2 k.p.c i 13par.2 k.pc. i orzekł jak w sentencji, obciążając przy tym wierzyciela kosztami postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy nie znalazł natomiast podstawy do uwzględnienia zawartego w skardze i w zażaleniu wniosku dłużnika o obciążeniu wierzyciela kosztami zastępstwa procesowego dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym, jako że dłużnik występując do komornika w dniu 25.09.2009 roku o umorzenie egzekucji nie złożył wniosku przedmiocie kosztów. Trudno podzielić pogląd skarżącego, ze wniosek tego rodzaju miałby być składany dopiero w postępowaniu sądowym, jeśli zważyć, że nie zawsze dłużnik mógłby wystąpić do sądu ze skargą (np. gdyby przez komornika został uwzględniony jego wniosek o umorzenie egzekucji i obciążenie wierzyciela opłatami i wydatkami egzekucyjnymi). Z tego względu uznać należy, że wniosek każdej ze stron postępowania egzekucyjnego o zwrot kosztów zastępstwa procesowego w tym postępowaniu winien zostać złożony przed wydaniem przez komornika końcowego postanowienia w sprawie, zaś przed sądem mogą być tylko składane właściwe dla tej fazy postępowania wnioski o zwrot kosztów sądowych i kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu skargowym. Zatem w tej części zażalenie, jako niezasadne, podlegało oddaleniu, przy czym orzeczenie w tej części, jako mające marginalny charakter nie miało przełożenia na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania skargowego za obie instancje (art. 100 zd.2 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c.).