Postanowienie z dnia 1 lutego 2012 roku, sygn. akt VIII Kz 46/12

Jednym z celów postępowania przygotowawczego jest ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo.

Wniesienie aktu oskarżenia do Sądu jest przedwczesne w sytuacji, gdy zebrany na etapie postępowania przygotowawczego materiał dowodowy świadczy o tym, że w stosunku do oskarżonego zachodzą uzasadnione wątpliwości co do stanu jego zdrowia psychicznego, a tym samym co do poczytalności w/w. To na etapie postępowania przygotowawczego powyższa kwestia powinna zostać w sposób nie budzący wątpliwości rozstrzygnięta, ponieważ od tego zależy forma wystąpienia do Sądu przez prokuratora, w szczególności z aktem oskarżenia, wnioskiem o umorzenia postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających ewentualnie z wnioskiem o umorzenia postępowania.

Sygn. akt. VIII Kz 46/12

POSTANOWIENIE

Dnia 1 lutego 2012 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2012 roku

w sprawie przeciwko Mariuszowi Andrzejowi B.

oskarżonemu o czyn z art. 190 a § 1 k.k.

zażalenia prokuratora i Mariusza Andrzeja B.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 10 stycznia 2012 r. o zwrocie sprawy prokuratorowi celem uzupełnienia postępowania przygotowawczego

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

postanawia:

zaskarżone postanowienie utrzymać w mocy.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z dnia 10 stycznia 2012 roku na mocy art. 345 § 1 i 2 k.p.k. zwrócił sprawę o sygn. akt III K 1707/11 prokuratorowi celem uzupełnienia istotnych braków postępowania przygotowawczego.

Powyższe postanowienie zaskarżył oskarżony Mariusz Andrzej B. Wniósł o nie uwzględnienie powyższego postanowienia i dalsze rozpoznawanie sprawy przez Sąd I Instancji.

W uzasadnieniu podniósł, iż popełnił przestępstwo i przyznaje się do tego w całości oraz bierze za nie odpowiedzialność. Podkreślił, że chciałby dobrowolnie poddać się karze, a „odmawia się mu tej możliwości”.

W uzupełnieniu zażalenia z 17 stycznia 2012 r. podniósł, iż to pokrzywdzona w niniejszym postępowaniu cierpi na różnego rodzaju urojenia prześladowcze.

Powyższe postanowienie zaskarżył w całości prokurator.

Na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k., art. 427 § 1 i 2 k.p.k. i art. 437 § 1 i 2 k.p.k. zarzucił orzeczeniu obrazę przepisów postępowania karnego, a mianowicie art. 345 § 1 k.p.k. mającą wpływ na treść orzeczenia poprzez błędne uznanie, iż akta sprawy wskazują na istotne braki postępowania przygotowawczego, polegające na nieustaleniu, czy czyn zarzucany oskarżonemu stanowi przestępstwo, niepodjęciu przez prokuratora innych kroków, umożliwiających ustalenie czy i kiedy oraz w jakich okolicznościach i na jakim tle doszło do ewentualnego pojawienia się u oskarżonego zaburzeń urojeniowych opisanych w zawartych w aktach opiniach sądowo-psychiatrycznych w oparciu o dodatkowe badania oskarżonego (EEG i KT głowy), zaniechanie zabezpieczenia dokumentacji medycznej oraz akt sprawy karnej, jaka kiedyś miała toczyć się przeciwko temu samemu oskarżonemu, co powoduje potrzebę poszukiwania nowych dowodów, a dokonanie niezbędnych czynności przed Sądem powodowałoby znaczne trudności i przyczyniłoby się do znacznego przedłużenia procesu oraz stanowi istotny brak postępowania przygotowawczego uniemożliwiający rozpoznanie sprawy, podczas gdy analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego do wniosków takich nie uprawnia.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenia prokuratora i oskarżonego są niezasadne, tym samym nie zasługują na uwzględnienie.

Przekazanie sprawy prokuratorowi w trybie art. 345 § 1 k.p.k. uwarunkowane jest spełnieniem dwóch kumulatywnych przesłanek w postaci istotnych braków postępowania, zwłaszcza o charakterze dowodowym oraz znacznych trudności w ich uzupełnieniu na etapie postępowania sądowego. Może więc ono nastąpić wyłącznie wtedy, gdy braki te są tak trudne do usunięcia przez sąd, że musiałby on poszukiwać dowodów, co jest zadaniem organów ścigania (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 listopada 2002 r., II AKz 661/02, OSA 2003/8/83).

Szczegółowo zadania postępowania przygotowawczego określa przepis art. 297 § 1 k.p.k. Zgodnie z jego treścią celem postępowania przygotowawczego jest m.in. ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo, jak również wyjaśnienie okoliczności sprawy. W związku z tym niezbędne jest ustalenie już na etapie postępowania przygotowawczego, czy sprawcę można pociągnąć do odpowiedzialności karnej. Tym bardziej kwestia ta wymaga wyjaśnienia już na tym wstępnym etapie, o ile pojawią się w tym względzie uzasadnione wątpliwości m. in. dotyczące poczytalności sprawcy. Rozstrzygnięcie tego wątku już na etapie postępowania przygotowawczego pozwoli organowi prowadzącemu postępowanie przygotowawcze podjąć dalsze prawidłowe decyzje zmierzające do zakończenia tego etapu, jak i całej sprawy. W zależności od wyników w grę wchodzić może wniesienie do sądu aktu oskarżenia albo wystąpienie z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających.

W niniejszej sprawie tego rodzaju sytuacja miała miejsce i mimo „uzasadnionych wątpliwości” co do stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, co wynikało wprost z I opinii sądowo-psychiatrycznej (k. 211-213) oraz II opinii sądowo-psychiaryczno-psychologicznej (k. 337-345) prokurator pomimo nie ustalenia fundamentalnej kwestii tj. poczytalności oskarżonego, skierował sprawę do Sądu z aktem oskarżenia.

Wbrew twierdzeniom prokuratora odnośnie braku możliwości ustalenia stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, wobec dwukrotnego nie uwzględnienia wniosku o poddanie go obserwacji sądowo-psychiatrycznej podnieść należy, że negatywne decyzje Sądu Rejonowego w tej kwestii na ówczesnym etapie postępowania (k. 330 i k. 351) były oparte na obowiązujących przepisach i trudno się z nimi nie zgodzić. Wprawdzie kwestia zasadności postanowień Sądu Rejonowego dwukrotnie nie uwzględniającego wniosków prokuratora w przedmiocie orzeczenia obserwacji sądowo-psychiatrycznej nie jest przedmiotem niniejszego postępowania, jednakże ma zasadniczy wpływ na dalsze działania prokuratury, która musi skoncentrować się na wyjaśnieniu stanu zdrowia oskarżonego. Co więcej niepoddanie oskarżonego obserwacji w zakładzie leczniczym nie oznacza w ocenie Sądu Okręgowego, iż nie istnieje możliwość innego sposobu ustalenia stanu poczytalności oskarżonego. Zebranie tych dowodów leży w gestii prokuratora, a nie Sądu. Zatem „kolejny krok” wbrew twierdzeniom skarżącego nie leży po stronie Sądu, a oskarżyciela i taki stan będzie trwał do czasu jednoznacznego wyjaśnienie kwestii poczytalności Mariusza Andrzeja B.

Słusznie Sąd Rejonowy wskazał w treści uzasadnienia postanowienia, iż mając na uwadze dwie opinie o stanie zdrowia oskarżonego (k. 211-213, 337-345) spełnienie dyspozycji art. 31 § 1 bądź § 2 k.k. w przypadku w/w jawi się jako wysoce prawdopodobne, a przecież kwestia winy warunkuje pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej za ewentualnie popełnione przestępstwo. Jednym z celów postępowania przygotowawczego jest ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo. Zgodnie zaś z art. 31 § 1 k.p.k. nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. Zaś zgodnie z § 2 jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Zebrany na etapie postępowania przygotowawczego materiał dowodowy świadczy o tym, że w stosunku do oskarżonego takowe uzasadnione wątpliwości co do stanu jego zdrowia psychicznego, a tym samym co do poczytalności zachodzą. Wniesienie aktu oskarżenia do Sądu w takiej sytuacji przez rzecznika oskarżenia i przerzucenie obowiązku ustalenia stanu poczytalności oskarżonego na Sąd jest nieprawidłowe. W takim wypadku Sąd, naruszając zasadę równości stron, musiałby przejąć w powyższym zakresie rolę oskarżyciela w procesie.

Słusznie Sąd I instancji wskazał, iż w niniejszej sprawie koniecznym jest wyczerpanie wszystkich możliwości w zakresie zebrania danych na temat stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, podając przykładowo jakiego rodzaju czynności prokurator może podjąć, choć oczywiście wskazaniem Sądu oskarżyciel nie jest związany. Najistotniejszym w ocenie Sądu Odwoławczego jest jedynie to, że prokurator winien podjąć tego rodzaju czynności, które doprowadzą do uzyskania ostatecznej diagnozy odnośnie stanu zdrowia oskarżonego, która pozwoli na skierowanie sprawy do Sądu z aktem oskarżenia lub wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowaniem środków zabezpieczających bądź o umorzenie postępowania. Na marginesie - przeprowadzenie dodatkowych badań oskarżonego tj. EEG i KT głowy w ramach ewentualnej ponownej opinii psychiatrycznej i psychologicznej może się odbyć w warunkach ambulatoryjnych (k. 394), a nie jak sugerował to prokurator wyłącznie w warunkach orzeczonej obserwacji w zakładzie leczniczym.

Wobec powyższego należało uznać, że w niniejszej sprawie mimo sporządzonych przez niezależne zespołów biegłych dwóch opinii odnośnie stanu zdrowia psychicznego, nadal zachodzą uzasadnione wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego oskarżonego.

Skoro wątpliwości w tym zakresie pojawiły się już na etapie postępowania przygotowawczego, to właśnie organ prowadzący ten etap postępowania, winien je wyjaśnić zgodnie z wymogami procedury karnej.

Przeprowadzenie tych czynności na etapie postępowania sądowego doprowadziłoby do przedłużenia toczącego się postępowania i stałoby w sprzeczności z zasadą szybkości postępowania sądowego przewidzianą w art. 366 § 2 k.p.k., zgodnie z którą rozpoznanie sprawy powinno nastąpić na pierwszej rozprawie głównej.

W ocenie Sądu Okręgowego analiza akt niniejszej sprawy potwierdziła słuszność wywiedzionego przez Sąd I instancji wniosku, co konieczności przekazania sprawy prokuratorowi, w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego.

Na marginesie argumenty zawarte w zażaleniu oskarżonego, jak i w piśmie uzupełniającym do zażalenia (k. 374-381 i 385-388) odnoszące się do dalszego procedowania przez Sąd I Instancji oraz wyrażające gotowość do poniesienia przez niego odpowiedzialności karnej nie mają wpływu na decyzję Sądu Odwoławczego. Najistotniejsze w chwili obecnej jest ustalenie, czy podsądny w ogóle może ponosić odpowiedzialność karną za swoje czyny. Oznacza to, że podnoszone przez niego argumenty są w chwili obecnej kwestią drugorzędną, która nabierze znaczenia w sytuacji, gdy dyspozycja art. 31 § 1 lub 2 k.k. w przypadku w/w nie będzie wypełniona.

Wobec powyższego postanowiono jak w sentencji niniejszego postanowienia.