Wyrok z dnia 31 marca 2010 roku, sygn. akt I C 989/09

Fakt zabudowania danej nieruchomości synagogą w sposób pośredni wskazuje na to, że nieruchomość ta znajdowała się w posiadaniu gminy żydowskiej. Posiadania nieruchomości, który jest stanem faktycznym (art. 336 k.c.) nie sposób jednak równać ze stanem prawnym, jakim jest własność danej nieruchomości.

Sygn. akt: I C 989/09

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2010 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jarosław Pawlik

Protokolant: Bożena Suchocka

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2010 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Związek Gmin W. Ż. w RP w W.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez P. M. B. działającego jako starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej i przez W. P.

o przeniesienie własności nieruchomości

1. Powództwo oddala.
2. Zasadza od powoda Związku Gmin W. Ż. w RP w W. na rzecz P. G. Skarbu Państwa kwotę 7200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Powód Związek Gmin W. Ż. w RP w W. wniósł o zobowiązanie Skarbu Państwa reprezentowanego przez P. M. B. działającego jako starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej i przez W. P. do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz powoda własności zabudowanej nieruchomości położonej w B. przy ul. B. 3 o powierzchni 1070 m², stanowiącej działkę ewidencyjną nr ., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą KW nr .. Nadto domagał się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 1 września 1939 roku przedmiotowa nieruchomość zabudowana była budynkiem pełniącym funkcję synagogi (domu modlitwy, świątyni) i stanowiła własność G. Ż. w B..

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez P. M. B. oraz W. P., zastępowany przez P. G. Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – P. M. B. oraz W. P. kosztów procesu, w tym o zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – P. G. Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Twierdził, iż powód nie wykazał, że w dniu 1 września 1939 roku przedmiotowa nieruchomość stanowiła własność G. Ż. w B., jak też żadnej innej wyznaniowej żydowskiej osoby prawnej, o których mowa w art. 29 – 35 ustawy z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 41, poz. 251 z późn. zm.).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Nieruchomość położona w B. przy ul. B. 3 (dawniej ul. B., L.) w dniu 1 września 1939 roku zabudowana była synagogą.

Postanowieniem z dnia 28 grudnia 1961 r. wydanym w sprawie Ns.I.. Sąd Powiatowy dla miasta B. stwierdził nabycie własności tej nieruchomości przez Skarb Państwa. Fakt ten ujawniono w księdze wieczystej KW nr ., prowadzonej przez Sąd Rejonowy w B..

Pismem z dnia 1 maja 2001 r. strona powodowa - Związek Gmin W. Ż. w RP w W., zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 41, poz. 251 ze zm.), zainicjował postępowanie zmierzające do przeniesienia na jego rzecz własności nieruchomości zabudowanej, położonej w B. przy ul. B. 3, o powierzchni 1070 m², stanowiącej działkę ewidencyjną nr ., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą KW nr .. Komisja Regulacyjna ds. Gmin Wyznaniowych Ż. w W. orzeczenia nie uzgodniła. W związku z tym, na podstawie art. 34 ust. 2 ustawy o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej powód skierował sprawę na drogę sądową, domagając się przeniesienia na jego rzecz własności przedmiotowej nieruchomości.

Przepisy ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 41, poz. 251 ze zm.) określiły warunki przenoszenia na rzecz gmin żydowskich lub Związku Gmin własności wymienionych w tej ustawie nieruchomości. Jak wynika z art. 30 ust. 1 tej ustawy, chodzi o nieruchomości lub ich części przejęte przez Państwo, które w dniu 1 września 1939 r. były własnością gmin żydowskich lub innych wyznaniowych żydowskich osób prawnych, działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Taki warunek przeniesienia własności na gminę żydowską lub Związek Gmin jest konieczny, ale niewystarczający, dodatkowo bowiem na nieruchomości takiej w dniu 1 września 1939 r. powinny znajdować się cmentarze żydowskie lub synagogi, albo w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. na takiej nieruchomości znajdują się budynki stanowiące uprzednio siedziby gmin żydowskich lub innych wyznaniowych żydowskich osób prawnych oraz budynki służące uprzednio celom kultu religijnego, działalności oświatowo-wychowawczej i charytatywno-opiekuńczej.

Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ma więc ustalenie, czy w dniu 1 września 1939 r. przedmiotowa nieruchomość była własnością gminy żydowskiej lub innych wyznaniowych żydowskich osób prawnych, działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, wbrew stanowisku strony powodowej, nie dał podstaw do stwierdzenia, że w dniu 1 września 1939 r. nieruchomość położona w B. przy ul. B. 3 była własnością G. Ż. w B..

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości fakt, iż nieruchomość przy ul. B. 3 w B., w dniu 1 września 1939 r. zabudowana była synagogą (domem modlitewnym, szkołą żydowską), która została zniszczona w okresie II wojny światowej. Znajduje to potwierdzenie m.in. w wykazie nieruchomości po Żydowskich Gminach Wyznaniowych sporządzonego według stanu na dzień 31 grudnia 1978 r. (k. 20-21), karcie katalogowej wraz z fotografią żydowskiego domu modlitwy przy ul B. 3 w B. (k. 31-32), czy też w kopii dokumentu pochodzącego z Archiwum Państwowego w G. „Podanie o pozwolenie na wybudowanie żydowskiej Szkoły Modlitewnej” (k. 42-49). Z tego ostatniego dokumentu wynika, iż budowę synagogi zainicjowali mieszczanie M.-J. A. P., A.-T. N. G. i I. D. W. zamieszkali w B. oraz kupiec L. B. M., przy czym żydowska szkoła modlitewna miała zostać wybudowana na ich własnym gruncie.

Fakt zabudowania danej nieruchomości synagogą w sposób pośredni wskazuje na to, że nieruchomość ta znajdowała się w posiadaniu gminy żydowskiej. Posiadania nieruchomości, który jest stanem faktycznym (art. 336 k.c.) nie sposób jednak równać ze stanem prawnym, jakim jest własność danej nieruchomości.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszym składzie, powód nie wykazał, aby w dniu 1 września 1939 r. nieruchomość położona w B. przy ul. B. 3 stanowiła własność gminy żydowskiej lub innych wyznaniowych żydowskich osób prawnych, działających na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

Dowodu na tę okoliczność, w żadnym razie stanowić nie może postanowienie Sądu Powiatowego dla miasta B. z dnia 28 grudnia 1961 r. w sprawie Ns.I... Wprawdzie uzasadnienie tego orzeczenia wskazuje na to, że Sąd Powiatowy dla miasta B. ustalił, że przed 1939 r. nieruchomość położona w B. przy ul. L. 3 (obecnie B. 3) stanowiła własność b.G. Ż., tym niemniej wskazać należy, iż nie znajduje to potwierdzenia w żadnym innym dokumencie, a stosownie do treści art. 11 k.p.c. Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie jest związany ustaleniami poczynionymi w sprawie Ns.I...

Faktu tego nie odzwierciedlają dołączone do sprawy dokumenty w postaci „Wykazu nieruchomości po Ż. Gminach Wyznaniowych” (k. 20-21), czy też „Projekt budowy murowanego Domu Modlitwy w kwartale 106 w B. przy ul. B.” (k. 22-23). Dokumenty te, jak wskazano powyżej, stanowią jedynie dowód tego, że na nieruchomości położonej w B. przy ul. B. 3 (dawniej B., L.) zlokalizowana była synagoga żydowska. Pierwszy z tych dokumentów jednoznacznie wskazuje na to, że właścicielem tej nieruchomości w dniu 31 grudnia 1978 r. był Skarb Państwa, z czego, wbrew stanowisku strony powodowej, nie sposób jednak wyprowadzić wniosku, że wcześniej nieruchomość ta stanowiła własność G. Ż. w B.. Drugi dokument wskazuje zaś na to, że projektowana synagoga miała zostać wybudowana na placu gminy żydowskiej. Dokument ten nie odnosi się zatem w żaden sposób do stanu prawnego przedmiotowej nieruchomości.

Dowodów przesądzających o przysługiwaniu G. Ż. w B. prawa własności przedmiotowej nieruchomości nie stanowią też dołączone do pozwu „synchronizacja mienia opuszczonego” (k. 33) i stanowisko (k. 34) sporządzone przez geodetę na zlecenie strony powodowej. Dokumenty te są dokumentami prywatnymi, o jakich mowa w art. 245 k.p.c. Formalna moc dowodowa dokumentu prywatnego wyraża się w tym, że zawarte w nim oświadczenie pochodzi od osoby, która złożyła podpis na dokumencie, jednakże nie rozciąga się ona na okoliczności towarzyszące złożeniu oświadczenia. Jak podkreśla się w literaturze, nie przesądza ona sama przez się o mocy materialnej dokumentu (kwestii jego ważności, skuteczności, a także prawdziwości). Dokument prywatny nie jest więc dowodem rzeczywistego stanu rzeczy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na mocy art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 41, poz. 251 ze zm.) powództwo oddalił.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na mocy art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.), których wysokość ustalono na mocy § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.).