Postanowienie z dnia 10 lutego 2010 roku, sygn. akt II Cz 77/10
Treść art. 59 ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym do dnia 27 grudnia 2007 roku jednoznacznie wskazuje, iż w razie niewyegzekwowania przez komornika żadnych kwot, nie istniała określona ustawą podstawa do obliczenia opłaty stosunkowej, a tym samym możliwość jej ściągnięcia przez komornika.
Usunięcie z porządku prawnego normy zawartej w art. 49 ust. 1 zdanie trzecie ustawy na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego oznacza, że komornik został pozbawiony możliwości pobrania opłaty stosunkowej w wypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela, gdyż źródłem takiego uprawnienia komornika był przepis, uznany za niekonstytucyjny.
POSTANOWIENIE SĄDU OKRĘGOWEGO
W BIAŁYMSTOKU
z dnia 10 lutego 2010 roku, sygn. akt II Cz 77/10
Przewodniczący: SSO Barbara Puchalska (ref.)
Sędziowie: SSO Bogusław Suter
SSO Urszula Wynikom
Sąd Okręgowy w Białymstoku po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2010 roku w Białymstoku
na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi dłużników Haliny K. i Sebastiana G. na czynność Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku J. M. w postaci postanowienia z dnia 17 sierpnia 2009 r. w zakresie obciążenia dłużników kosztami postępowania w sprawie egzekucyjnej V Km 1213/06 prowadzonej z wniosku B. L. o świadczenie pieniężne na skutek zażalenia wierzycielki od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 25 listopada 2009 r., sygn. akt II Co 4201/09
postanawia:
zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że uchylić punkt 1 postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku J. M. z dnia 17 sierpnia 2009 roku.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Białymstoku zmienił pkt 1 postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku J. M. z dnia 17.08.2009 roku w ten sposób, że ustaloną opłatą egzekucyjną obciążył wierzyciela.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji wskazał, iż postanowieniem z dnia 17.08.2009 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku J. M. zakończył postępowanie w sprawie i ustalił koszty postępowania egzekucyjnego – opłatę egzekucyjną w wysokości 553,05 złotych, którą obciążył dłużników. W skardze na powyższe postanowienie dłużnicy podnosili, iż wierzycielka od 2002 roku jest dłużnikiem należności alimentacyjnych na rzecz S. G., które znacznie przekraczają kwotę zgłoszoną do egzekucji, wobec czego wierzycielka składając wniosek egzekucyjny powinna była dokonać potrącenia swojej wierzytelności z wierzytelnością dłużnika S. G., przez co oboje dłużnicy powinni być zwolnieni z zapłaty dochodzonej należności. Sąd Rejonowy wskazał, że wierzycielka wiedziała o toczącym się postępowaniu, a mimo ciążących na niej zaległości alimentacyjnych wniosła o egzekucję kwoty, która była wielokrotnie mniejsza od jej własnego zadłużenia. W sytuacji istnienia wzajemnych wierzytelności powinno nastąpić potrącenie mniejszej wierzytelności w stosunku do większej (S. G.), wobec czego wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikom w tej sprawie nie było celowe. W świetle powyższego ,zdaniem Sądu I instancji, obciążenie dłużników opłatą jest niezasadne, a opłatę powinna ponieść wierzycielka. Dlatego orzekł na mocy art. 770 kpc, jak w sentencji.
Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła wierzycielka B. L. zaskarżając je w całości i wnosząc o jego uchylenie. Zarzuciła mu naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnego i pełnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie i dokonanie analizy z pominięciem kluczowych dla sprawy dowodów wierzyciela i oparcie rozstrzygnięcia tylko o oświadczenie dłużników Haliny K. i Sebastiana G., podczas gdy w świetle prawa nie była i nie jest dłużnikiem wobec Haliny K. i Sebastiana G. ani w dniu składania przez nią tytułu do komornika w dniu 14.09.2006 r., ani tym bardziej w dniu składania przez nich skargi na czynności komornika w dniu 29.08.2009 r. Wywodziła, iż w dniu złożenia wniosku egzekucyjnego nie toczyło się przeciwko niej żadne postępowanie egzekucyjne, o którym by wiedziała. Dlatego też w jej ocenie błędne są twierdzenia, iż powinna była potrącić swój dług z długiem swojego wierzyciela alimentacyjnego.
SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie, choć z innych przyczyn, niż przytoczone przez skarżącą.
W sprawie bezsporne jest, iż postanowieniem z dnia 17 sierpnia 2009 roku wydanym w sprawie egzekucyjnej V Km 1213/06 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku J. M. zakończył postępowanie egzekucyjne z uwagi na umorzenie postępowania z mocy prawa zgodnie z art. 823 kpc, a następnie ustalił opłatę stosunkową w wysokości 15 % wartości egzekwowanego świadczenia, mimo, że należność objęta tytułem wykonawczym nie została wyegzekwowana w żadnej części. Poza sporem pozostaje również, iż postępowanie egzekucyjne w tej sprawie zostało wszczęte na wniosek wierzycielki Barbary Lonc złożony w dniu 14 września 2006 roku, a zatem przed wejściem w życie ustawy z dnia 24 maja 2007 roku o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 112, poz. 769), lecz już po ogłoszeniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 maja 2006 roku, P 18/05 (Dz.U. Nr 84, poz. 585), w którym art. 49 ust. 1 zdanie trzecie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji został uznany za niezgodny z Konstytucją. Zgodnie zaś z art. 15 cytowanej wyżej ustawy zmieniającej, koszty w sprawach egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie jej przepisów - co nastąpiło w dniu 28 grudnia 2007 roku - rozlicza się do dnia zakończenia tych spraw według przepisów dotychczasowych. Oznacza to, że w niniejszej sprawie koszty postępowania egzekucyjnego wymagają rozliczenia według przepisów ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w brzmieniu obowiązującym przed dniem 28 grudnia 2007 roku.
W świetle powyższego kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia ma przesądzenie kwestii, czy w okolicznościach niniejszej sprawy komornikowi przysługuje opłata stosunkowa.
W stanie prawnym obowiązującym na datę wszczęcia egzekucji w sprawie V Km 1213/06 zasady ustalania wysokości opłaty stosunkowej regulował art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji. Przepis ten przewidywał, że cała opłata stosunkowa wynosi 15 % wartości egzekwowanego świadczenia, jednak nie może być niższa niż 1/10 i wyższa niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Opłatę ustala się w wysokości odpowiedniej do poniesionych przez komornika wydatków, nakładu jego pracy oraz wartości wyegzekwowanej części świadczenia zgłoszonego do egzekucji. Opłatę tę komornik pobiera również w wypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela oraz na podstawie art. 823 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.). Dalej przepis stanowił, że podstawą ustalenia wysokości opłaty są egzekwowane należności według stanu na dzień wyegzekwowania lub umorzenia postępowania egzekucyjnego.
Powołany wyżej przepis nie wiązał wysokości opłaty stosunkowej ani możliwości jej pobrania z efektywnością egzekucji, jednakże Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 lutego 2009 r., III CZP 142/08 (OSNC 2009/12/163) opowiedział się za poglądem, iż takie brzmienie przepisu musi uwzględniać skutki ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 maja 2006 roku, P 18/05. Wyrok ten wszedł w życie z dniem jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, tj. w dniu 18 maja 2006 roku i poczynając od tej daty dotychczasowe brzmienie art. 49 ust. 1 ustawy nie obejmuje już uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjny przepisu zawartego w zdaniu trzecim art. 49 ust. 1 ustawy. W uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazywał zaś, że pobieranie opłaty egzekucyjnej w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego jest sprzeczne z zasadniczą koncepcją ustawy o komornikach, która wymaga realnego, a nie czysto formalnie rozumianego nakładu kosztów, czasu i wysiłku ze strony komornika jako kryterium przyznania mu wynagrodzenia. Trybunał podkreślił, że istnieje konieczność powiązania wysokości opłaty stosunkowej należnej komornikowi z efektywnością egzekucji, na co wskazuje choćby treść art. 59 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym opłatę stosunkową komornik ściąga od dłużnika, obliczając ją proporcjonalnie do wyegzekwowanych kwot. Wskazał, że rozwiązanie przyjęte w przepisie uznanym za niekonstytucyjny, w myśl którego komornik pobiera pełną opłatę stosunkową w każdym przypadku umorzenia postępowania i bez względu na czas prowadzenia egzekucji, po którym postępowanie zostało umorzone, nie ma oparcia ani w konstrukcji ustawy o komornikach, ani w aksjologii konstytucyjnej.
W uzasadnieniu powołanej wyżej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił zaś, iż również w orzecznictwie tego Sądu konsekwentnie wskazuje się na brak podstaw do pobrania przez komornika opłaty egzekucyjnej od dłużnika w sytuacji, gdy roszczenie nie zostało wyegzekwowane, a postępowanie egzekucyjne uległo umorzeniu przed wyegzekwowaniem przez komornika jakiejkolwiek części świadczenia. Wywiódł przy tym, że treść art. 59 ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym do dnia 27 grudnia 2007 roku jednoznacznie wskazuje, iż w razie niewyegzekwowania przez komornika żadnych kwot, nie istniała określona ustawą podstawa do obliczenia opłaty stosunkowej, a tym samym możliwość jej ściągnięcia przez komornika. Konkludując Sąd Najwyższy zajął stanowisko, iż usunięcie z porządku prawnego normy zawartej w art. 49 ust. 1 zdanie trzecie ustawy na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego oznacza, że komornik został pozbawiony możliwości pobrania opłaty stosunkowej w wypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela, gdyż źródłem takiego uprawnienia komornika był przepis, uznany za niekonstytucyjny.
Sąd Okręgowy podziela przedstawiony powyżej wywód prawny Sądu Najwyższego i stoi na stanowisku, iż uwagi te należy odnieść również do sytuacji umorzenia postępowania na podstawie art. 823 kpc. Za niezgodny z Konstytucją został bowiem uznany cały przepis art. 49 ust. 1 zdanie trzecie ustawy. Odmienna wykładnia prowadzi do wniosków trudnych do zaakceptowania i sprzecznych zarówno z argumentacją Trybunału Konstytucyjnego, jak i treścią art. 59 ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym przed dniem 28 grudnia 2007 r.
W konsekwencji należy stwierdzić, iż w okolicznościach niniejszej sprawy Komornikowi nie przysługuje opłata stosunkowa. Przepis art. 49 ust. 1 zdanie trzecie został uznany za niezgodny z Konstytucją, a nowa norma prawna weszła w życie dopiero z dniem 28 grudnia 2007 roku i nie ma zastosowania do rozliczenia kosztów w niniejszym postępowaniu egzekucyjnym. Dlatego też należało zmienić zaskarżone postanowienie i uchylić punkt 1 postanowienia Komornika z dnia 17 sierpnia 2009 roku.
W świetle powyższego zbędna jest ocena skuteczności zawartego w skardze oświadczenia dłużników o potrąceniu wzajemnych wierzytelności. Z tożsamych względów niecelowa jest analiza, czy wierzycielka w dacie złożenia wniosku egzekucyjnego miała świadomość ciążących na niej zaległości alimentacyjnych wobec Sebastiana Gryca.Już tylko ma marginesie należy wskazać, iż w myśl art. 505 pkt 2 kc nie mogą być umorzone przez potrącenie wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania, przy czym wyłączenie to nie dotyczy osób, którym przysługują te chronione wierzytelności, co oznacza, że tylko one mogą przedstawić te wierzytelności do potrącenia i w ten sposób umorzyć swój dług wobec wierzyciela (zob. wyrok SN z dnia 21.12.1967 r., I CR 481/67, OSNC 1968/11/186).
W tym stanie rzeczy należało orzec na mocy art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc, jak w sentencji.